ദേശീയ ചിഹ്നങ്ങള്‍
ദേശീയ ചിഹ്നങ്ങള്‍
ദേശീയ ചിഹ്നങ്ങള്‍
ഭാരതത്തിന്‍റെ ദേശീയ ഐക്യരൂപ്യ (ദേശീയത) പ്രത്യേകതകളെപ്പറ്റിയാണ് പോര്‍ട്ടലിന്‍റെ ഈ ഭാഗം പരിചയപ്പെടുത്തുന്നത്. ദേശീയ ഐക്യത്തിനും പൈതൃകത്തിനും ഈ പ്രതീകങ്ങള്‍ (ചിഹ്നങ്ങള്‍) അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. ഓരോ ഇന്ത്യക്കാരന്‍റെയും ഹൃദയത്തില്‍ അഭിമാനത്തിന്‍റെയും ദേശീയതയുടേയും അവബോധം സൃഷ്ടിച്ചുകൊണ്ട് ലോകത്തെവിടെയുമുള്ള ഏതൊരു ഭാരതീയനും ഈ ദേശീയ ചിഹ്നങ്ങളില്‍ അഭിമാനം കൊള്ളുന്നു.
ദേശീയ പതാക
ദേശീയ പതാക തുല്യ അനുപാതത്തില്‍ ഏറ്റവും മുകളില്‍ കുങ്കുമ നിറവും ചുവട്ടില്‍ കടും പച്ചയും മദ്ധ്യത്തില്‍ വെളുത്തതുമായ നിറങ്ങളോടുകൂടിയ ഒരു തിരശ്ചിന ത്രിവര്‍ണ്ണ പതാകയാണ്. പതാകയുടെ നീളത്തോടുള്ള അതിന്റെ വീതിയുടെ അനുപാതം മൂന്നിന് രണ്ട് എന്ന കണക്കിലാണ്. വെള്ള നാടയുടെ മദ്ധ്യത്തില്‍ ചക്രത്തെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ഒരു കടുംനീല ചക്രമുണ്ട്. സാരനാഥിലെ അശോകന്‍റെ സിംഹസ്തംഭാഗ്രത്തിലെ കല്പലകയില്‍ കാണപ്പെടുന്ന ചക്രത്തിന്‍റെ അതേ രൂപരേഖയാണ് ഇതിനുള്ളത്. ഇതിന്‍റെ വ്യാസം വെള്ള നാടയുടെ വീതിയോളവും എത്തുന്നു. മാത്രമല്ല ഇതിന് 24 ആരക്കാലുകളും ഉണ്ട്. 1947 ജൂലൈ 22നാണ് ഇന്ത്യന്‍ ഭരണഘടനാ സമിതി ദേശീയ പതാകയുടെ രൂപരേഖ സ്വീകരിച്ചത്.
കാലാകാലങ്ങളില്‍ സര്‍ക്കാര്‍ പുറപ്പെടുവിക്കുന്ന നിയമമല്ലാത്ത നിര്‍ദ്ദേശങ്ങളില്‍നിന്ന് മാറി, 1950 ലെ എംബ്ലംസ് ആന്‍റ് നെയ്ംസ് ആക്ടിനാലും (ചിഹ്നങ്ങളുടെയും നാമങ്ങളുടെയും നിയമം) (ഉചിതമായ ഉപയോഗം തടയല്‍) (No. 12 of 1950) 1971 ലെ പ്രവെന്‍ഷന്‍ ഓഫ് ഇന്‍സല്‍ട്ടസ് റ്റു നാഷണല്‍ ഓണര്‍ ആക്ടിനാലും (ദേശീയ ആദരവുകളുടെ നേര്‍ക്കുള്ള അപകീര്‍ത്തികള്‍ തടയല്‍ നിയമം) No. 69 of 1971) ആണ് ദേശീയ പതാക നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്നത്. 2002 ലെ ഇന്ത്യയുടെ പതാകസംഹിത (Flag Code) ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന എല്ലാവരുടെയും പ്രയോജനത്തിനും മാര്‍ഗ്ഗദര്‍ശ്ശനത്തിനും വേണ്ടി ഇത്തരം നിയമങ്ങളെയും കീഴ്വഴക്കങ്ങളേയും, അനുഷ്ടാനങ്ങളെയും, നിര്‍ദ്ദേശങ്ങളേയും ഒരുമിച്ച് കൊണ്ടുവരുന്നതിനുള്ള ഒരു ശ്രമമാണ്.
2002 ജനുവരി 26 നാണ് ഇന്ത്യയുടെ 2002 പതാകസംഹിത പ്രാബല്യത്തില്‍ വരുന്നത്. മാത്രമല്ല അത് പതാകസംഹിത 2002 ന്‍റെ നിയമങ്ങള്‍ അനുസരിച്ച്, പൊതുജന അംഗങ്ങളാലോ. സ്വകാര്യ സംഘടനകളാലോ, വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളാലോ ദേശീയപതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നതിന് യാതൊരു നിയന്ത്രണവും ഇല്ല. എന്നാല്‍ 1950 ലെ എംബ്ലംസ് ആന്‍റ് നെയ്ംസ് ആക്ടിലെയും (ഉചിതമല്ലാത്ത ഉപയോഗം തടയല്‍), 1971 ലെ പ്രിവന്‍ഷന്‍ ഓഫ് ഇന്‍സല്‍ട്ടസ് റ്റു നാഷണല്‍ ഓണര്‍ ആക്ടിലെയും, ഈ വിഷയത്തില്‍ സാധുവാക്കപ്പെട്ട മറ്റേതെങ്കിലും നിയമത്തിലെയും വ്യവസ്ഥകള്‍ വിട്ടായിരിക്കണം
ഇന്ത്യന്‍ ജനതയുടെ പ്രതീക്ഷകളേയും അഭിലാഷങ്ങളേയും പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നതാണ് ഇന്ത്യന്‍ പതാക.
1. ദേശീയ പതാക മൂവര്‍ണ്ണത്തില്‍, ദീര്‍ഘചതുരത്തിലുള്ള, ഒരേ അളവിലുള്ള മൂന്ന് ദീര്‍ഘചതുരങ്ങളോട് കൂടിയതാണ്. ഇതിലെ മുകളിലത്തെ നിറം കുങ്കുമം, താഴ്ഭാഗത്ത് പച്ചയും, മദ്ധ്യഭാഗത്ത് വെളുത്ത നിറവുമാണ്. വെളുത്ത പ്രതലത്തിന്‍െറ ഒത്ത മദ്ധ്യത്തിലായി നേവി ബ്ലൂ നിറത്തില്‍ 24 ആരക്കാലുള്ള അശോക ചക്രം ഉണ്ടായിരിക്കും. അത് പതാകയുടെ രണ്ടു വശത്തും വേണം. അത് അച്ചടിച്ചതോ, സ്ക്രീന്‍ പ്രിന്റ് ചെയ്തതോ ആയിരിക്കണം.
2. ഇന്ത്യന്‍ ദേശീയ പതാക കൈകൊണ്ടുണ്ടാക്കിയ സില്‍ക്ക്, പരുത്തിനൂല്‍, ഖദര്‍ എന്നിവ കൊണ്ടാണ് നെയ്തുണ്ടാക്കുന്നത്.
3. ദേശീയ പതാക ദീര്‍ഘ ചതുരാകൃതിയിലായിരിക്കുമെങ്കിലും അതിന്റെ അനുപാതം 3:2 ആണ്.
4. ദേശീയ പതാകയുടെ അനുവദിക്കപ്പെട്ട അളവുകള്‍ താഴെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
| 1. 6300 mm X 4200 mm | 2. 3600 mm X 2400 mm |
3. 2700mm X 1800mm |
| 4. 1800 mm X 1200 mm |
5. 1350 mmX 900mm | 6. 900 mm X 600 mm |
| 7. 450 mmX 300 mm | 8. 225 X 150 mm |
9.150 mm X 100 mm |
5. പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്ന രീതിക്ക് അനുസൃതമായി പതാകയുടെ വലിപ്പം നിര്‍ദ്ദേശിക്കുന്നുണ്ട്. വി.വി.ഐ.പി യുടെ വിമാനത്തിലുള്ള പതാകയാണ് 450 mm X 300 mm. 225 mm X 150 mm കാറുകളില്‍ ഉപയോഗിക്കുന്ന പതാകയാണ്. മേശപ്പുറത്ത് ഉപയോഗിക്കുന്ന പതാകയുടെ വലിപ്പം 150 mm X 100 mm ആണ്. പൊതു സ്ഥലത്തു വച്ചോ മറ്റേതെങ്കിലും സ്ഥലത്ത് വച്ചോ ദേശീയപതാക കത്തിക്കുകയോ, പതാകയെ തരം താഴ്ത്തിക്കൊണ്ട് സംസാരിക്കുക, അനാദരിക്കുക, നശിപ്പിക്കുക, ചീത്തയാക്കുക, രൂപമാറ്റം വരുത്തുക, അതിന്റെ പുറത്ത് മറ്റെന്തെങ്കിലും വരച്ച് ചേര്‍ക്കുക, കീറിക്കളയുക, പതാകയെ മോശമാക്കിക്കൊണ്ട് പ്രസംഗിക്കുകയോ, എഴുതുകയോ, വാക്കാലോ, പ്രവര്‍ത്തിയാലോ ചെയ്യുന്നതും കുറ്റകരമാണ്. അത്തരം പ്രവര്‍ത്തികള്‍ക്ക് മൂന്ന് വര്‍ഷം വരെ തടവും, പിഴയും ഇവ രണ്ടും കൂടിയോ ലഭിക്കാവുന്നതാണ്.
ദേശീയ പതാകയെ നിന്ദിക്കുന്ന രീതിയില്‍ അപമര്യാദയായി പെരുമാറാന്‍ പാടില്ല.
-
ദേശീയപതാക താഴ്ത്തിക്കൊണ്ട് ഒരു വ്യക്തിയേയോ സാധനത്തേയോ ആദരിക്കരുത്.
-
സര്‍ക്കാരിന്‍െറ പ്രത്യേക നിര്‍ദ്ദേശങ്ങളില്ലാത്ത സമയങ്ങളിലല്ലാതെ ദേശീയ പതാക കൊടിമരത്തില്‍ പാതി താഴ്ത്തി കെട്ടാന്‍ പാടില്ല.
-
കേന്ദ്ര - സായുധ സേനകളിലെ ധീര ജവാന്‍മാരുടേയോ, സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാര്‍ നടത്തുന്ന മരണാനന്തര ചടങ്ങുകളിലല്ലാതെയുള്ള ചടങ്ങുകളില്‍ ദേശീയ പതാക ഉപയോഗിക്കരുത്.
-
ദേശീയപതാക വസ്ത്രത്തിന്റേയോ, യൂണിഫോമിന്റേയോ, തൂവാലയുടേയോ, കുഷ്യന്റേയോ, ഏതെങ്കിലും ഭാഗത്ത് എംബ്രോയ്ഡറി, പ്രിന്റ് ചെയ്യല്‍ തുടങ്ങിയവ ചെയ്യുവാന്‍ പാടുള്ളതല്ല.
-
ദേശീയ പതാകയുടെ പുറത്ത് ഒന്നും എഴുതുവാന്‍ പാടുള്ളതല്ല.
-
ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യദിനത്തിലോ, റിപ്പബ്ലിക് ദിന ആഘോഷ വേളയിലോ, പുഷ്പത്തിന്‍െറ ഇതളുകള്‍ പതാകയില്‍ വച്ച് അത് ഉയര്‍ത്തുമ്പോള്‍ അടര്‍ന്നു വീഴുന്ന തരത്തില്‍ പൊതിയുന്നതൊഴികെയല്ലാതെ ദേശീയ പതാക വസ്തുക്കള്‍ പൊതിയുന്നതിനോ, മറ്റു സാധനങ്ങള്‍കൊണ്ടു പോകുന്നതിന് ഉപയോഗിക്കുന്ന പാത്രമായോ, സഞ്ചിയായോ ഉപയോഗിക്കുന്നത് ശിക്ഷാര്‍ഹമാണ്.
-
ഒരു പ്രതിമയോ, വസ്തുവോ, ഒരു പ്രസംഗ മേശയോ, പ്രസംഗ പീഠമോ ദേശീയ പതാക ഉപയോഗിച്ച് പൊതിയുവാനോ മറ്റോ പാടില്ല.
-
മന:പൂര്‍വ്വം ദേശീയ പതാകയെ നിലത്തോ, വെള്ളത്തിലോ, നിലത്ത് തട്ടും വിധത്തില്‍ കെട്ടാനോ പാടില്ല.
-
ദേശീയ പതാക കൊണ്ട് വാഹനത്തിന്‍റെ മുകള്‍ ഭാഗമോ, വശങ്ങളോ മറക്കുവാനോ, ബോട്ട്, വഞ്ചി, വിമാനം എന്നിവയുടെ വശങ്ങളിലും മറ്റും മറയായി ഉപയോഗിക്കുവാനോ പാടില്ല.
-
ഒരു കെട്ടിടം മറയ്ക്കാന്‍ ദേശീയ പതാക ഉപയോഗിക്കാന്‍ പാടില്ല.
-
മന:പൂര്‍വ്വം ദേശീയപതാക തല തിരിച്ച് കെട്ടുന്നത് കുറ്റകരമാണ്.
-
പതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നത് കഴിവതും സൂര്യനുദിച്ച് അസ്തമയം വരെ മാത്രമേ പാടുള്ളൂ.
-
ദേശീയപതാക തകരാറ് ഉണ്ടാക്കുന്ന വിധത്തില്‍ കെട്ടരുത്.
-
ദേശീയ പതാക ഉപയോഗിക്കാന്‍ കഴിയാത്ത വിധം ചീത്തയായാല്‍ അത് അലക്ഷ്യമായി ഉപേക്ഷിക്കാതെ അര്‍ഹിക്കുന്ന ആദരവോടു കൂടി സ്വകാര്യമായി നശിപ്പിച്ചു കളയണം. കത്തിച്ചു കളയുന്നതാണ് ഉത്തമം.
വകുപ്പ് 2
-
ദേശീയ പതാക വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളില്‍ (സ്കൂള്‍, കോളേജുകള്‍, കായിക ക്യാമ്പ്, സ്കൗട്ട് ക്യാമ്പ്) അതിനോട് ആദരവ് വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കും വിധത്തില്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കാം.
-
ദേശീയപതാക സ്ഥാപിക്കുന്ന സമയം അര്‍ഹിക്കുന്ന പ്രാധാന്യത്തോടെ മറ്റുള്ളവയില്‍ നിന്നും വേറിട്ട് നില്‍ക്കുന്ന രീതിയിലായിരിക്കണം സ്ഥാപിക്കേണ്ടത്.
-
കേടുവന്നതോ കീറിയതോ ആയ ദേശീയ പതാക ഉപയോഗിക്കരുത്.
-
ഒരു കൊടി മരത്തില്‍ ഒന്നിലധികം പതാകകള്‍ സ്ഥാപിക്കരുത്.
-
സെക്ഷന്‍ 3 ലും 9 ലും പറഞ്ഞ രീതിയിലല്ലാതെ ഒരു വാഹനത്തിലും പതാക ഉപയോഗിക്കരുത്.
-
ഒരു പ്രാസംഗികന്‍െറ ചേമ്പറില്‍ ദേശീയ പതാക വെയ്ക്കുമ്പോള്‍ അത് പ്രാസംഗികന്‍െറ വലതു വശത്തായി വേണം സ്ഥാപിക്കേണ്ടത്. എന്നാല്‍ ചുമരിലാണെങ്കില്‍, പ്രാസംഗികന്‍െറ പുറകില്‍ മുകളിലായി വരത്തക്കവിധം വേണം സ്ഥാപിക്കേണ്ടത്.
-
ഒരു ചുമരിലാണ് ദേശീയ പതാക സ്ഥാപിക്കുന്നതെങ്കില്‍ പതാകയിലെ കുങ്കുമ നിറം മുകളിലേയ്ക്ക് തിരശ്ചീനമായി സ്ഥാപിക്കണം.
-
ദേശീയപതാക പതാക നിയമം ഒന്നാം ഭാഗത്തിനനുസൃതമായി അതിന്റെ എല്ലാ മാനദണ്ഡങ്ങളും പാലിക്കുന്നതാകണം.
-
ദേശീയ പതാകയെക്കാളും മുകളിലായോ, സമാന്തരമായോ മറ്റൊരു പതാകയും പറക്കരുത്.മാത്രമല്ല ദേശീയ പതാകയേക്കാളും പ്രാധാന്യം മറ്റൊന്നിനും നല്‍കരുത്.
-
ദേശീയപതാകയെ പൂവിന്‍െറ ആകൃതിയിലും മറ്റും അലങ്കാര വസ്തുവാക്കി മാറ്റരുത്.
-
കടലാസു കൊണ്ട് നിര്‍മ്മിച്ച ദേശീയ പതാകകള്‍ ചില പ്രത്യേക ആഘോഷ വേളകളിലും, ദേശാഭിമാന ദിനങ്ങളിലും ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്.എന്നാല്‍ ഇവ ആഘോഷം കഴിഞ്ഞ് തറയില്‍ ഉപേക്ഷിക്കരുത്. കഴിയുമെങ്കില്‍ അവയെല്ലാം സ്വകാര്യമായി ദേശീയ പതാകയോടുള്ള ആദരവോടു കൂടി നശിപ്പിച്ചു കളയാം.
ദേശീയ പതാക കേന്ദ്ര- സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാര്‍ സ്ഥാപനങ്ങളിലും മറ്റ് ഏജന്‍സികളിലും ഉപയോഗിക്കുന്ന രീതി
പ്രതിരോധവിഭാഗം
ദേശീയപതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നതിന് പ്രധിരോധ വിഭാഗത്തിന് അവരുടേതായ പ്രത്യേക നിയമങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. സ്ഥാപനത്തിന്‍െറ ആസ്ഥാനത്തും, മേലുദ്യോഗസ്ഥന്‍െറ വസതിയിലും ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കണം. ഇന്ത്യയുടെ വിദേശ കോണ്‍സുലേറ്റിലെ ഔദ്യോഗിക താമസ സ്ഥലത്തും ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കാം.
ഔദ്യോഗിക പ്രദര്‍ശനം
| 1. |
മുകളില്‍ പറഞ്ഞ പ്രകാരം ഔദ്യോഗിക സ്ഥാപനങ്ങിലും വസതികളിലും ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കല്‍ നിര്‍ബന്ധമാണ്. |
| 2. |
ഔദ്യേഗികമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ദേശീയപതാകകള്‍ ഏത് രാജ്യത്തായാലും ഇന്ത്യന്‍ മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ പാലിച്ചവയായിരിക്കണം ഓരോ രീതിയിലുള്ള പ്രദര്‍ശനത്തിനും നിശ്ചിത വലിപ്പം കണക്കാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അവ കൃത്യമായി പാലിക്കണം |
ശരിയായ പ്രദര്‍ശനം
| 1. | എവിടെ ദേശീയപതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ചാലും അതിന്‍െറ മഹത്വം കാത്തു സൂക്ഷിക്കണം. മാത്രമല്ല അത് വേറിട്ട രീതിയില്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കണം. |
| 2. |
ഏത് പൊതുസ്ഥാപനത്തിലെ കെട്ടിടത്തിലാണോ ദേശീയപതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നത് ആ കെട്ടിടങ്ങളില്‍ എല്ലാ ദിവസങ്ങളിലും ഒഴിവ് ദിവസങ്ങളിലടക്കം ദേശീയപതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കണം.പതാകാ നിയമത്തില്‍ പറഞ്ഞതൊഴികെ (സൂര്യോദയം മുതല്‍ സൂര്യാസ്തമയം വരെ, ഏതു കാലാവസ്ഥയിലും , ചില പ്രത്യേക അവസരങ്ങളില്‍ രാത്രിയിലുമുപയോഗിക്കാം) |
| 3. |
ദേശീയപതാക ഉയര്‍ത്തുന്നത് ചുറുചുറുക്കോടെയും പതാക താഴ്ത്തുന്നത് വളരെ സാവധാനത്തിലുമാണ്.ഈ സമയങ്ങളില്‍ ബ്യൂഗിള്‍ അകമ്പടിയുണ്ടാകണം. |
| 4. |
തിരശ്ചീനമായോ, ചെരിഞ്ഞ രീതിയിലോ ആയിട്ടാണ് ദേശീയപതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നതെങ്കില്‍ അതിലെ കുങ്കുമ നിറം ഏറ്റവും മുകള്‍ അറ്റത്ത് വരുന്ന വിധത്തിലായിരിക്കണം. |
| 5. |
തിരശ്ചീനമായി ഒരു ചുമരില്‍ ദേശീയപതാക സ്ഥാപിക്കുമ്പോള്‍ അതിലെ കുങ്കുമ നിറം മുകളില്‍ വരത്തക്കവിധമായിരിക്കണം.എന്നാല്‍ ലംബമായിട്ടാണ് സ്ഥാപിക്കുന്നതെങ്കില്‍ കുങ്കുമ നിറം പതാകയില്‍ നോക്കുന്ന ആളിന്‍െറ വലതു വശത്ത് വരത്തക്കവിധം വേണം സ്ഥാപിക്കാന്‍ |
| 6. | ഒരു പ്രസംഗ പീഠത്തില്‍ ദേശീയപതാക സ്ഥാപിക്കുമ്പോള്‍ പ്രാസംഗികന്‍െറ വലതു വശത്തായി വേണം സ്ഥാപിക്കേണ്ടത്. എന്നാല്‍ ചുമരിലാണെങ്കില്‍ പ്രാസംഗികന്‍െറ പുറകില്‍ മുകളിലായി വരത്തക്കവിധമാമണ് സ്ഥാപിക്കേണ്ടത്. |
| 7. |
പ്രതിമ അനാശ്ഛാദനം ചെയ്യുന്ന അവസരങ്ങളില്‍ ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കുമ്പോള്‍ അത് സ്വതന്ത്രമായി വേറിട്ടുതന്നെ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കേണ്ടതാണ്. |
| 8. |
കാറിലാണ് ദേശീയപതാക സ്ഥാപിക്കുന്നതെങ്കില്‍ ബോണറ്റിന്‍െറ മദ്ധ്യത്തിലായി മുന്‍ ഭാഗത്ത് അല്ലെങ്കില്‍ കാറിന്‍െറ മുന്‍ഭാഗത്ത് വലത് വശത്ത് സ്ഥാപിക്കണം |
| 9. |
ദേശീയപതാക ഒരു ഘോഷയാത്രയിലോ, പരേഡിലോ ആണെങ്കില്‍ അതിന്‍െറ വലത് വശത്തായാണ് മാര്‍ച്ച് ചെയ്യേണ്ടത്. അതല്ല മറ്റ് പതാകകളുടെ നിരയുണ്ടെങ്കില്‍ അതിന്‍െറ ഒത്ത മദ്ധ്യത്തിലായിരിക്കണം ഇതിന്‍െറ സ്ഥാനം. |
തെറ്റായ പ്രദര്‍ശനം
| 1. | കേടുവന്നതോ ചീത്തയായതോ ആയ പതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കരുത്. |
| 2. | ഒരു വ്യക്തിയെയോ സാധനത്തിനേയോ ആദരിക്കുന്നതിനായി ദേശീയപതാക താഴ്ത്തരുത്. |
| 3. |
ഒരു പതാകയും ദേശീയപതാകയുടെ മുകളിലായി പറത്തരുത്. തൊട്ടുരുമ്മിയും സമാന്തരമായും സ്ഥാപിക്കരുത്. പതാകയുടെ മുകളിലായി ഒന്നും വയ്ക്കരുത്.(പൂക്കള്‍ മുതലായവ). |
| 4. | ദേശീയപതാക ഒരു അലങ്കാര വസ്തുവായി ഉപയോഗിക്കരുത്. |
| 5. | ഒരു സദസ്സിലെ പ്രാസംഗികന്‍െറ മേശയുടെ വിരിയായോ, ആവരണമായോ ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കരുത്. |
| 6. | കുങ്കുമ നിറം താഴോട്ടാക്കി ദേശീയപതാക സ്ഥാപിക്കരുത്. |
| 7. | നിലത്തോ, വെള്ളത്തിലോ, തറയിലോ ദേശീയപതാക ഇഴയത്തക്കവിധം കെട്ടാന്‍ പാടില്ല. |
| 8. | ദേശീയപതാക കെട്ടുമ്പോള്‍ തകരാറാകും വിധം കെട്ടരുത്. |
ആദരവ്
ദേശീയപതാക ഉയര്‍ത്തുന്ന സമയത്തും താഴ്ത്തുന്ന സമയത്തും പരേഡില്‍ കൊണ്ടു പോകുന്ന സമയത്തും എല്ലാവരും എഴുന്നേറ്റ് നിന്ന് പതാകയെ നോക്കുകയും ശ്രദ്ധാപൂര്‍വ്വം നില്‍ക്കുകയും വേണം. യൂണിഫോമിലുള്ളവരാണെങ്കില്‍ ദേശീയപതാകയ്ക്ക് സല്യൂട്ട് ചെയ്യുകയും വേണം. അവിടത്തെ വിശിഷ്ട വ്യക്തി തലയില്‍ തൊപ്പി ഒന്നും ഇല്ലെങ്കിലും സല്യൂട്ട് ചെയ്യണം.
മറ്റ് പതാകകളുടെ കൂടെ വെയ്ക്കുമ്പോള്‍
| 1. | ഒരേ നിരയില്‍ മറ്റു പതാകകളുടെ കൂടെ ദേശീയപതാക വയ്ക്കുമ്പോള്‍ ഏറ്റവും വലത് വശത്തായിട്ടാണ് ഇതിന്‍െറ സ്ഥാനം. |
| 2. |
ദേശീയ പതാകയ്ക്ക് ശേഷം ബാക്കി വരുന്ന രാജ്യങ്ങളുടെ പതാകകള്‍ അക്ഷരമാലാ ക്രമത്തിലാണ് വയ്ക്കുന്നത്. ദേശീയപതാക ആദ്യം ഉയര്‍ത്തുകയും അവസാനം അഴിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. |
| 3. |
പതാകകള്‍ വൃത്താകൃതിയിലാണ് പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നതെങ്കിലും അതിന്‍െറ വലത്തേ അറ്റത്ത് ദേശീയപതാക സ്ഥാപിക്കുക. പൂര്‍ണ്ണ വൃത്തമാണെങ്കില്‍ ദേശീയപതാകയെ ഒന്നാം നമ്പറായി കണ്ടുകൊണ്ട് ബാക്കി വരുന്നവ അക്ഷരമാലാ ക്രമത്തില്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുക. |
| 4. |
ഒരു ചുമരിലാണ് പതാക വയ്ക്കുന്നതെങ്കില്‍ വലതു വശത്തേക്കാക്കി ദേശീയപതാക വയ്ക്കുക. മറ്റു പതാകകള്‍ വച്ചതിനു ശേഷം ദേശീയപതാകയുടെ സ്റ്റഫ് മുകളില്‍ വരുത്തണം. |
| 5. |
യുനൈറ്റഡ് നാഷന്‍സിന്‍െറ പതാകകളുടെ കൂടെയാണ് വയ്ക്കുന്നതെങ്കില്‍ ഏത് വശത്തേയ്ക്കും പതാക വയ്ക്കാം. എന്നാല്‍ സാധാരണയായി ദേശീയപതാക വലതു വശം വച്ചതായാണ് കണ്ടു വരുന്നത്. |
| 6. |
രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ പതാകകള്‍ ഒരുമിച്ച് വയ്ക്കുമ്പോള്‍ ഒരേ വലിപ്പത്തിലുള്ള കൊടി മരത്തില്‍ തന്നെ സ്ഥാപിക്കണം.അവയ്ക്കെല്ലാം ഒരേ പ്രാധാന്യം നല്‍കണം. |
| 7. |
രണ്ടു പതാകകള്‍ ഒരു കൊടിമരത്തില്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തരുത്. അവ പ്രത്യേകം കൊടിമരത്തില്‍ സ്ഥാപിക്കുകയാണ് വേണ്ടത്. |
പൊതു കെട്ടിടങ്ങളില്‍ ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കുന്ന രീതി
പ്രധാനപ്പെട്ട പൊതു കെട്ടിടങ്ങളിലാണ് സാധാരണയായി ദേശീയപതാകകള്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നത്. (ഹൈക്കോടതി, സെക്രട്ടറിയേറ്റ്, കമ്മീഷണര്‍മാരുടെ ഓഫീസുകള്‍, കലക്ടറേറ്റ്, ജയില്‍ , ജില്ലാ ബോര്‍ഡ് ഓഫീസുകള്‍, മുനിസിപ്പാലിറ്റി, ജില്ലാപരിഷത്ത്, മറ്റു ഡിപ്പാര്‍ട്ട്മെന്‍റ്, പൊതുമേഖലാ സ്ഥാപനങ്ങള്‍).
അതിര്‍ത്തി പ്രദേശങ്ങള്‍, അതിര്‍ത്തി കസ്റ്റംസ് പോസ്റ്റുകള്‍, ചെക്ക് പോസ്റ്റുകള്‍, പരിശോധനാ പോസ്റ്റുകള്‍, അതിര്‍ത്തി രക്ഷാ സേനകളുടെ ക്യാമ്പുകള്‍, എന്നിവയുടെ അടയാളമായി ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കുന്നു.
രാഷ്ട്രപതി, ഉപരാഷ്ട്രപതി, ഗവര്‍ണ്ണര്‍മാര്‍, എന്നിവരുടെ ഔദ്യോഗിക കാര്യാലയത്തിലും, ഔദ്യോഗിക വസതിയിലും ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കുന്നു. വിശിഷ്ട വ്യക്തി സ്ഥലത്തുനിന്നും പോകുമ്പോള്‍ ഔദ്യോഗിക വസതിയിലെ / കാര്യാലയത്തിലെ ദേശീയപതാക അഴിച്ചു വയ്ക്കുന്നു. എന്നാല്‍ വിശിഷ്ട വ്യക്തി തിരിച്ചു വരുന്ന സമയത്ത് കവാടത്തില്‍ എത്തുമ്പോള്‍ തന്നെ ദേശീയപതാക വീണ്ടും ഉയര്‍ത്തും. സൂര്യോദയം മുതല്‍ സൂര്യാസ്തമയം വരെ ദേശീയപതാക പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നു. കൂടാതെ വിശിഷ്ട വ്യക്തി ആസ്ഥാനത്തിന് പുറത്ത് ഒരു സ്ഥലം സന്ദര്‍ശിക്കുമ്പോള്‍ ആ കെട്ടിടത്തിനുമുകളില്‍ ദേശീയ പതാക ഉയര്‍ത്തും. വിശിഷ്ട വ്യക്തി അവിടെ നിന്ന് പോകുന്ന സമയത്ത് അത് അഴിച്ചു മാറ്റുകയും ചെയ്യും.
സ്വാതന്ത്ര്യദിനം, റിപ്പബ്ലിക് ദിനം, മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ ജന്മദിനം, ദേശീയവാരം (ഏപ്രില്‍ 6 മുതല്‍ 16 വരെ ജാലിയന്‍വാലാബാഗ് രക്തസാക്ഷികളുടെ ഓര്‍മ്മയ്ക്കായി) ഇന്ത്യന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ നിര്‍ദ്ദേശിക്കുന്ന മറ്റു ദിവസങ്ങളിലും ഒരു സംസ്ഥാനത്തിന്‍െറ വാര്‍ഷിക ദിനത്തിലും സദാസമയവും (പകല്‍ സമയത്ത്) ദേശീയപതാക ഉയര്‍ത്തിയിരിക്കും.
ഇന്ത്യന്‍ രാഷ്ട്രപതിയോ, ഉപരാഷ്ട്രപതിയോ, പ്രധാനമന്ത്രിയോ ഒരു സ്ഥാപനം സന്ദര്‍ശിക്കുമ്പോള്‍ ബഹുമാനപുരസരം ആസ്ഥാപനത്തില്‍ ദേശീയപതാക ഉയര്‍ത്തുന്നു.
വിദേശ സ്ഥാനപതിയായ പ്രസിഡന്‍റ്, വൈസ് പ്രസിഡന്‍റ്, രാജാവ്, കിരീടാവകാശി, പ്രധാനമന്ത്രി എന്നിവര്‍ ഇന്ത്യയില്‍ സന്ദര്‍ശനത്തിനെത്തുന്ന സമയത്ത് അവര്‍ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന രാജ്യത്തിന്‍െറ പതാകയുടെ കൂടെ ഇന്ത്യന്‍ പതാകയും ഉപയോഗിക്കുന്നു. അവര്‍ സന്ദര്‍ശിക്കുന്ന കെട്ടിടത്തിലും അവരുടേയും ഇന്ത്യയുടേയും ദേശീയപതാക ഒരുമിച്ച് ഉയര്‍ത്തുന്നു.
വാഹനങ്ങളില്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്ന രീതി
| 1. | രാഷ്ട്രപതി |
| 2. | ഉപരാഷ്ട്രപതി |
| 3. | ഗവര്‍ണ്ണര്‍മാര്‍, ലഫ്റ്റനന്‍റ് ഗവര്‍ണ്ണര്‍മാര്‍ |
| 4. | വിദേശത്തുള്ള ഇന്ത്യന്‍ ഹൈക്കമ്മീഷണര്‍മാര്‍, കോണ്‍സുലേറ്റ് മേധാവികള്‍ |
| 5. | ഇന്ത്യന്‍ പ്രധാനമന്ത്രി, യൂണിയന്‍ മന്ത്രിമാര്‍, ഉപമന്ത്രിമാര്‍, മുഖ്യമന്ത്രി, സംസ്ഥാന മന്ത്രിമാര്‍, ഉപമന്ത്രിമാര്‍. |
| 6. |
ലോകസഭാ സ്പീക്കര്‍, ഡെപ്യൂട്ടി ചെയര്‍മാന്‍ രാജ്യസഭ, ഡെപ്യൂട്ടി സ്പീക്കര്‍ - ലോകസഭ, സംസാഥാന ചെയര്‍മാന്‍ - ലെജിസ്ലേറ്റീവ് കൗണ്‍സില്‍, സ്പീക്കര്‍ - ലെജിസ്ലേറ്റീവ് അസംബ്ലി, സംസ്ഥാന കേന്ദ്ര ഡെപ്യൂട്ടി ചെയര്‍മാന്‍ - ലെജിസ്ലേറ്റീവ് കൗണ്‍സില്‍, സംസ്ഥാന ഡെപ്യൂട്ടി സ്പീക്കര്‍ ഓഫ് ലെജിസ്ലേറ്റീവ് അസംബ്ലി ഇന്‍ സ്റ്റേറ്റ് യൂണിയന്‍ |
| 7. |
ചീഫ് ജസ്റ്റിസ് ഓഫ് ഇന്ത്യ, സുപ്രീം കോടതി ജഡ്ജിമാര്‍, ഹൈക്കോടതി ചീഫ് ജസ്റ്റിസ്, ഹൈക്കോടതി ജഡ്ജ്. |
| 8. |
ഒരു വിദേശ വിശിഷ്ട വ്യക്തിക്ക് ഇന്ത്യാ ഗവണ്‍മന്‍റ് അനുവദിക്കുന്ന കാറില്‍ വലതു വശത്ത് ഇന്ത്യന്‍ ദേശീയപതാകയും ഇടത് വശത്ത് വിശിഷ്ട വ്യക്തിയുടെ രാജ്യത്തിന്‍െറ പതാകയും വച്ച് യാത്ര ചെയ്യാം |
ട്രെയിനിലും, വിമാനത്തിലും പതാക സ്ഥാപിക്കുന്ന വിധം
ഇന്ത്യന്‍ രാഷ്ട്രപതി സ്പെഷ്യല്‍ ട്രെയിനില്‍ ഇന്ത്യക്കകത്തുനിന്ന് യാത്ര ചെയ്യുമ്പോള്‍ ട്രയിന്‍ എവിടെ നിന്നാണോ പുറപ്പെടുന്നത് അവിടെ നിന്ന് ഡ്രൈവറുടെ ക്യാബിനില്‍ പ്ലാറ്റ്ഫോമിന് അഭിമുഖമായി ദേശീയപതാക സ്ഥാപിക്കണം. ട്രയിന്‍ വന്നു നില്‍ക്കുന്ന സ്റ്റേഷനില്‍ നിര്‍ത്തിയിടുന്നുവെങ്കില്‍ അവി
ടേയും ദേശീയപതാക ഉപയോഗിക്കാം.
ഇന്ത്യയ്ക്കകത്ത് വിമാനത്തില്‍ ഇന്ത്യന്‍ രാഷ്ട്രപതി യാത്ര ചെയ്യുമ്പോള്‍ രാഷ്ട്രപതി വിമാനത്തില്‍ ഇരിക്കുന്ന ഭാഗത്തായി ദേശീയപതാക ഉയര്‍ത്തുന്നു. രാഷ്ട്രപതി ഇറങ്ങുന്ന സമയത്ത് അഴിച്ച് മാറ്റുന്നു.
പതാക പാതി ഇറക്കി കെട്ടുന്നത്
താഴെ പറയുന്ന വ്യക്തികളുടെ മരണത്തെ തുടര്‍ന്ന് അവരോടുള്ള ആദരസൂചകമായി ദേശീയപതാക താഴെയിറക്കി കെട്ടുന്നു. ഇത് വിവിധ സ്ഥലങ്ങളില്‍ സന്ദര്‍ഭത്തിനനുസരിച്ച് മാറുന്നു.
| 1. | രാഷ്ട്രപതി - ഇന്ത്യയിലൊന്നടങ്കം |
| 2. | ഉപരാഷ്ട്രപതി - ഇന്ത്യയിലൊന്നടങ്കം |
| 3. | പ്രധാനമന്ത്രി - ഇന്ത്യയിലൊന്നടങ്കം |
| 4. | ലോകസഭാസ്പീക്കര്‍ - ഡല്‍ഹിയില്‍ |
| 5. | ഇന്ത്യന്‍ ചീഫ് ജസ്റ്റിസ് - ഡല്‍ഹിയില്‍ |
| 6. | കേന്ദ്ര- ക്യാബിനറ്റ് മന്ത്രി - ഡല്‍ഹിയിലും, സംസ്ഥാന തലസ്ഥാനങ്ങളിലും |
| 7. | കേന്ദ്ര മന്ത്രി - ഡല്‍ഹിയില്‍ |
| 8. | ക്യാബിനറ്റ് മന്ത്രിമാര്‍ - ഡല്‍ഹിയില്‍ |
| 9. | ഗവര്‍ണര്‍മാര്‍ - സംസ്ഥാനത്തില്‍ |
| 10. | ലഫ്റ്റനന്‍റ് ഗവര്‍ണര്‍ - സംസ്ഥാനത്തില്‍ |
| 11. | സംസ്ഥാന മുഖ്യമന്ത്രി - സംസ്ഥാനത്തില്‍ |
| 12. | കേന്ദ്ര- ഭരണ പ്രദേശത്തെ മുഖ്യമന്ത്രി - കേന്ദ്ര- ഭരണ പ്രദേശത്ത് |
| 13. | സംസ്ഥാന ക്യാബിനറ്റ് മന്ത്രി - സംസ്ഥാന തലസ്ഥാനത്ത് മാത്രം |
ഒരു വിശിഷ്ട വ്യക്തിയുടെ മരണവിവരം അറിയുന്നത് വൈകുന്നേരമാണെങ്കില്‍ അപ്പോള്‍ തന്നെ പതാക താഴെ ഇറക്കി കെട്ടുന്നു. അത് മുകളില്‍ പറഞ്ഞപ്രകാരം മാത്രം. സൂര്യോദയത്തിന് മുന്‍പ് സംസ്കാര ചടങ്ങ് നടന്നില്ലെങ്കില്‍ പതാക താഴെയിറക്കി കെട്ടുന്നു.
മുകളില്‍ വിവരിച്ച വിശിഷ്ട വ്യക്തിയുടെ സംസ്കാര ചടങ്ങുകള്‍ മുകളില്‍ പ്രതിപാദിച്ച സ്ഥലങ്ങളില്‍ അല്ലാതെ വേറെ വല്ല സ്ഥലത്തും വച്ചാണ് നടക്കുന്നതെങ്കില്‍ ആ പ്രദേശത്ത് മാത്രം ദേശീയപതാക താഴെ ഇറക്കി കെട്ടണം.
ഏതെങ്കിലും വിശിഷ്ട വ്യക്തിയുടെ മരണത്തെ തുടര്‍ന്ന് രാഷ്ട്രം ദു:ഖാചരണം പ്രഖ്യാപിച്ചിട്ടുള്ള ദിവസങ്ങളിലത്രയും ദേശീയപതാക പകുതി ഇറക്കി കെട്ടണം. വ്യക്തിയുടെ പ്രാധാന്യത്തിനനുസരിച്ച് മുകളില്‍ പറഞ്ഞ രീതിയില്‍ സംസ്ഥാനങ്ങളിലും ഇന്ത്യയിലൊന്നാകെയും പതാക പകുതി ഇറക്കി കെട്ടണം.ഇതിനായി ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയത്തിന്റെ പ്രത്യേക നിര്‍ദ്ദേശം ഉണ്ടാകാറുണ്ട്.
രാഷ്ട്രത്തിന്‍െറ ആഘോഷ വേളകളായ റിപ്പബ്ലിക് ദിനം, സ്വാതന്ത്ര്യദിനം, മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ ജന്മദിനം, ദേശീയവാരം (ഏപ്രില്‍ 6 മുതല്‍ 16 വരെ ജാലിയന്‍ വാലാബാഗ് രക്ത സാക്ഷികളുടെ ഓര്‍മ്മയ്ക്കായി) മറ്റു ദേശീയ ആഘോഷ വേളകളില്‍ യാദൃശ്ചികമായി വിശിഷ്ട വ്യക്തികളുടെ മരണം നടന്നാല്‍ ദേശീയപതാക താഴെ ഇറക്കി കെട്ടില്ല. ആ മൃതദേഹം കിടത്തിയിരിക്കുന്ന കെട്ടിടത്തില്‍ മാത്രം ദേശീയപതാക താഴെയിറക്കി കെട്ടും. മൃതദേഹം അവിടെ നിന്ന് കൊണ്ടുപോയാല്‍ മാത്രം പതാക ഉയര്‍ത്തണം.
ദേശീയപതാക പാതിയാക്കി ഉയര്‍ത്തുന്നതിന് മുന്‍പ് മുഴുവനായി ഉയര്‍ത്തണം.ഒരു നിമിഷം നിന്നതിനു ശേഷം പകുതിയാക്കി കെട്ടുക. ഇതുപോലെ തന്നെപതാക താഴ്ത്തുന്നതിനു മുന്‍പ് മുഴുവനായി ഉയര്‍ത്തിയ ശേംഷം വേണം താഴ്ത്തേണ്ടത്.
സൈനിക/ അര്‍ദ്ധസൈനിക / കേന്ദ്ര സേനകളുടെ ശവസംസ്കാരചടങ്ങില്‍ ശവമഞ്ചത്തില്‍ ദേശീയപതാക വിരിക്കുന്നത് കുങ്കുമ നിറം പെട്ടിയുടെ തലഭാഗത്താക്കി വേണം വെയ്ക്കാന്‍. എന്നാല്‍ ഇത് മൃതദേഹത്തിന്‍െറ കൂടെ അടക്കം ചെയ്യാനോ, ചിതയില്‍ എരിച്ചു കളയാനോപാടില്ല.
ഒരു രാഷ്ട്രത്തിന്‍െറ തലവനോ സര്‍ക്കാരിന്‍െറ തലവനോ മരണമടഞ്ഞാല്‍ ആ രാജ്യത്തിലെ ഇന്ത്യന്‍ കോണ്‍സുലേറ്റിലെ ദേശീയപതാക പാതി ഇറക്കി കെട്ടും. അത് ഇന്ത്യയില്‍ ദേശീയ ആഘോവേളകളായ റിപ്പബ്ലിക് ദിനം, സ്വാതന്ത്ര്യദിനം, മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ ജന്മദിനം, ദേശീയ വാരം (ഏപ്രില്‍ 6 മുതല്‍ 16 വരെ ജാലിയന്‍വാലാബാഗ് രക്തസാക്ഷികളുടെ ഓര്‍മ്മയ്ക്കായി) ദേശീയ ആഘോഷ വേളകളില്‍ ഇവിടെ ദേശീയപതാക പാതിയാക്കി കെട്ടും. പക്ഷേ ആ രാജ്യത്തെ മറ്റേതു പ്രമുഖര്‍ മരിച്ചാലും ദാശീയപതാക പാതിയാക്കി കെട്ടില്ല. രാഷ്ട്രങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടി പ്രകാരം ഏത് രാജ്യത്തുള്ള മറ്റൊരു രാജ്യത്തിന്‍െറ കോണ്‍സുലേറ്റും മുകളില്‍ പറഞ്ഞ പ്രകാരം രാഷ്ട്ര നേതാക്കള്‍ മരണമടഞ്ഞാല്‍ ദേശീയപതാക ഇറക്കി കെട്ടും
കൂടുതലറിയാന്‍: ദി ഫ്ലാഗ് കോഡ് ഓഫ് ഇന്ത്യ
ദേശീയ പക്ഷി
ഇന്ത്യന്‍ മയിലാണ് (പാവോ ക്രിസ്റ്റാറ്റസ്- ശാസ്ത്രീയ നാമം) ഭാരതത്തിന്‍റെ ദേശീയ പക്ഷി. നീണ്ടുമെലിഞ്ഞ കഴുത്തിനും, കണ്ണിനു താഴെ ഒരു വെളുത്ത വരയും, തലയില്‍ വിശറി പോലെയുള്ള ഒരു തൂവല്‍ക്കിരീടവും, അരയന്നത്തിന്‍റെ വലിപ്പമുള്ള വര്‍ണ്ണപ്പകിട്ടാര്‍ന്ന നീണ്ട ഏകദേശം 200 ഓളം തൂവലുകളോടികൂടിയ കമനീയമായ വെങ്കലപ്പച്ച നിറത്തിലുള്ള ഒരു വാലും, തിളങ്ങുന്ന നീല കഴുത്തും മാറിടവും ചേര്‍ന്ന് പെണ്‍വര്‍ഗ്ഗത്തെക്കാള്‍ വര്‍ണ്ണാഭമാണ് ആണ്‍പക്ഷിക്കുള്ളത്. പെണ്‍മയിലുകള്‍ തവിട്ട് നിറ (ബ്രൗണ്‍) ത്തോടും താരതമ്യേന ആണിനെക്കാള്‍ ചെറുതും വാലില്ലാത്തതുമാണ്. ആണിന്‍റെ വിസ്തരിച്ചുള്ള പ്രണയ നൃത്തവും, വാല്‍ വിടര്‍ത്തി തൂവല്‍ മിനുക്കുന്നതുമെല്ലാം പകിട്ടേറിയ കാഴ്ചയാണ്.
ദേശീയ പുഷ്പം
ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയപുഷ്പം താമരയാണ്. (Nelumbo Nucipera Gaertn). ശുദ്ധജലത്തിൽ വളരുന്നതും പൂക്കൾ ജല നിരപ്പിൽ നിന്ന് ഉയർന്ന് വിരിയുന്നതുമായ സസ്യം ആണ് താമര. സംസ്കൃതത്തിൽ സരസീരുഹം, രാജീവം, പുഷ്കരശിഖാ, അംബുജം, കമലം, ശതപത്രം, പദ്മം, നളിനം, അരവിന്ദം, സഹസപത്രം, പങ്കേരുഹം, കുശേശയം, പങ്കജം, പുണ്ഡരീകം, ഉത്പലം എന്ന് പേരുകൾ ഉണ്ട്. ഹിന്ദിയിൽ കൻവൽ എന്നും ബംഗാളിയിൽ പത്മ എന്നുമാണ്‌. തമിഴിലും തെലുങ്കിലും താമര എന്നു തന്നെയാണ്‌.
ദേശീയ വൃക്ഷം
ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയ വൃക്ഷം ആല്‍മരമാണ് (Ficus bengalensis). ശിഖരങ്ങളില്‍ത്തന്നെ വേരുകള്‍ വളര്‍ന്ന് ചുവടായി അങ്ങനെ വളരെ വലിയ ഒരു ഭാഗം വരെ പടര്‍ന്ന് പന്തലിച്ച് വളരുന്നു. ഈ വേരുകള്‍ത്തന്നെ കൂടുതല്‍ തായ്ത്തടികളെയും ശിഖരങ്ങളെയും ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഈ സവിശേഷത കൊണ്ടും ആയുര്‍ദൈര്‍ഘ്യം കൊണ്ടും ഈ വൃക്ഷത്തെ അനശ്വരമായി കണക്കാക്കുന്നു എന്ന് മാത്രമല്ല ഇന്നും ആല്‍മരം ഗ്രാമീണജീവിതത്തിന്‍റെ ശ്രദ്ധാകേന്ദ്രമാണ്. ഒരു കാലത്ത് ഗ്രാമസഭകള്‍ ഈ വൃക്ഷത്തണലിലാണ് കൂടാറുള്ളത്.
ദേശീയഗാനം
വിവിധ സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ ഭാരതത്തിന്‍റെ ദേശീയഗാനം ആലപിക്കുകയോ വായിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു. ദേശീയഗാനത്തിന്‍റെ ശരിയായ പതിപ്പുകളെ കുറിച്ചും, ഇവയെ വായിക്കേണ്ടതോ ആലപിക്കേണ്ടതോ ആയ സന്ദര്‍ഭങ്ങളെ കുറിച്ചും, അത്തരം സന്ദര്‍ഭങ്ങളിലെ ഔചിത്യത്തെ നിരീക്ഷിച്ച് ദേശീയഗാനത്തിന് ആദരവ് കൊടുക്കേണ്ടതിന്‍റെ ആവശ്യകതയെ കുറിച്ചും സമയാ സമയം നിര്‍‌ദ്ദേശങ്ങള്‍ നല്‍കപ്പെടുന്നുണ്ട്. പൊതു അറിവിലേക്കും മാര്‍ഗ്ഗദര്‍ശനത്തിനുമായി ഈ നിര്‍ദ്ദേശങ്ങളുടെ പൊരുള്‍ ഈ വിവരപത്രികയില്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ദേശീയഗാനം - പൂര്‍ണ്ണ പതിപ്പും ലഘുപതിപ്പും
മഹാകവി രവിന്ദ്രനാഥ ടാഗോറിന്‍റെ "ജന ഗണ മന" എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന ഗാനത്തിന്‍റെ ആദ്യ ഖണ്ഡികയിലെ വാക്കുകളും സംഗീതവും ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന രചനയാണ് ഭാരതത്തിന്‍റെ ദേശീയഗാനം. ഇത് ചുവടെ:
ജന ഗണ മന അതിനായക ജയ ഹേ
ഭാരത ഭാഗ്യ വിദാതാ
പഞ്ചാബ് സിന്ധ് ഗുജറാത്ത് മറാത്താ
ദ്രാവിഡ ഉത്കല ബംഗാ
വിന്ധ്യ ഹിമാചല യമുനാ ഗംഗാ
ഉച്ചല ജലദി തരംഗാ
തവ ശുഭ നാമേ ജാഹേ,
തവ ശുഭ ആശിശ മാംഗേ,
ജാഹേ തവ ജയ ഗാഥാ
ജന ഗണ മംഗള ദായക ജയ ഹേ
ഭാരത ഭാഗ്യ വിദാതാ
ജയ ഹേ, ജയ ഹേ, ജയ ഹേ,
ജയ ജയ ജയ ജയ ഹേ!
മുകളില്‍ കൊടുത്തിരിക്കുന്നത് ദേശീയഗാനത്തിന്‍റെ പൂര്‍ണ്ണ പതിപ്പാണ്. മാത്രമല്ല ഇതിന്‍റെ ആലാപന സമയം ഏകദേശം 52 സെക്കന്‍റുകളാണ്.
ആദ്യത്തേയും അവസാനത്തേയും വരികള്‍ ഉപയോഗിച്ചുള്ള ഒരു ലഘു പതിപ്പ് ചില പ്രത്യേക സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ട്. ഇത് ചുവടെ പറയുന്നതുപോലെയാണ്ഃ
ജന ഗണ മന അതിനായക ജയ ഹേe
ഭാരത ഭാഗ്യ വിദാതാ
ജയ ഹേ, ജയ ഹേ, ജയ ഹേ,
ജയ ജയ ജയ ജയ ഹേ!
ലഘു പതിപ്പിന്‍റെ ആലാപന സമയം ഏകദേശം 20 സെക്കന്‍റുകളാണ്.
ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റര്‍ജി സംസ്കൃതത്തില്‍ രചിച്ച 'വന്ദേ മാതരം' എന്ന ഗാനം സ്വാതന്ത്രത്തിനു വേണ്ടിയുള്ള പോരാട്ടത്തില്‍ ജനങ്ങള്‍ക്ക് ഉണര്‍വിന്‍റെ ഒരു ഉറവിടമായിരുന്നു. ഇതിന് 'ജന ഗണ മന' യുടെ തുല്യപദവിയാണുള്ളത്. ഇത് ആലപിക്കേണ്ടി വന്ന ആദ്യത്തെ രാഷ്ടീയ സന്ദര്‍ഭം 1896 ലെ ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ കോണ്‍ഗ്രസിന്‍റെ ആദ്യത്തെ സമ്മേളനമായിരുന്നു. അതിന്റെ ആദ്യത്തെ ഖണ്ഡികയിലെ വരികളാണ് ചുവടെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നത്.
വന്ദേ മാതരം!
സുജലാം സുഭലാം മലയജ ശീതളാം,
സസ്യശ്യാമളം, മാതരം!
വന്ദേ മാതരം!
ശുഭ്രാജ്യോസ്ന പുളകിതയാമിനീം,
ഫുല്ലകുസുമിത ദ്രുമദള ശോഭിനീം,
സുഹാസിനീം സുമധുര ഭാസിനീം,
സുകുതം വരതം മാതരം!
വന്ദേ മാതരം, വന്ദേ മാതരം!
ശ്രീ അരബിന്ദോ ഗദ്യരൂപത്തില്‍ ഇംഗ്ലീഷില്‍ തയാറാക്കിയ വിവര്‍ത്തനം മലയാളവുംഃ
ഞാന്‍ നിന്നെ വന്ദിക്കുന്നമ്മേ!
സമൃദ്ധമായ് ജലമേകി, സമൃദ്ധമായി കായിട്ട്,
തെക്കിന്‍റെ കാറ്റില്‍ തണുത്ത്,
കൊയ്ത്തിന്‍റെ വിളവില്‍ ഇരുണ്ട്,
അമ്മേ!
അവളുടെ രാത്രികള്‍ നിലാവില്‍ കുളിക്കുന്നു,
പുഷ്പവൃക്ഷങ്ങളാല്‍ അലങ്കരിക്കപ്പെട്ടവള്‍ മണ്ണ്,
മധുരമാം പുഞ്ചിരി, മധുരമാം ഭാഷണം,
ഉല്ലാസ് ദാദാവ്, ആനന്ദദാദാവ്, അമ്മേ!
ദേശീയ നദി
ഭാരതത്തിന്‍റെ ദേശീയ നദിയാണ് ഗംഗ. ഏറ്റവും നീളംകൂടിയ ഈ നദി ഇന്ത്യയുടെ പര്‍വ്വതനിരകള്‍, താഴ്വരകള്‍, സമതലങ്ങള്‍ എന്നിവയിലൂടെ 2510 കിലോമീറ്റര്‍ ദൈര്‍ഘ്യത്തില്‍ ഒഴുകുന്നു. പര്‍വത താഴ്വാരങ്ങളിലൂടെയും (Ganga or Ganges) ഗംഗ ഹിമാലയത്തിലെ ഗംഗോത്രി മഞ്ഞുമലയില്‍ നിന്നും ഭഗീരഥി നദിയായി ഇത് ഉത്ഭവിക്കുന്നു. തുടര്‍ന്ന് അളകനന്ദ, യമുന, സോന്‍, ഗുമുദി, കോശി, ഘാഗ്ര തുടങ്ങിയ നദികളാല്‍ സംയേജിക്കപ്പെടുന്നു. ഏകദേശം പത്തുലക്ഷം (10,00,000) ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റര്‍ വ്യാപിച്ച് കിടക്കുന്ന ലോകത്തിലെതന്നെ ഏറ്റവും ഫലഭൂയിഷ്ടവും ജനനിബിഢവുമാണ് ഗംഗാ സമതലം. ഒന്ന് ഹരിദ്വാരയിലും മറ്റൊന്ന് ഫറാക്കായിലുമായി ഈ നദിയില്‍ രണ്ട് അണക്കെട്ടുകള്‍ ഉണ്ട്. വിശേഷിച്ചും ഈ നദിയില്‍തന്നെ വസിക്കുന്ന ഗംഗാ ഡോള്‍ഫിനുകള്‍ വംശഭീഷണി നേരിടുന്ന ഒരു ജീവിയാണ്.
ഭൂമിയിലെ ഏറ്റവും വിശുദ്ധനദിയായി ഹൈന്ദവര്‍ ഗംഗയെ ആദരിക്കുന്നു. വാരണാസി, ഹരിദ്വാര്‍, അലഹബാദ് എന്നീ നഗരങ്ങളോടുചേര്‍ന്ന നദി തീരങ്ങളില്‍ മുഖ്യമായ മതാചാര ചടങ്ങുകള്‍ നടത്തപ്പെടുന്നു. ബംഗാള്‍ ഉള്‍ക്കടലില്‍ പതിക്കുന്നതിന് മുന്‍പ് ബംഗ്ലാദേശിലെ സുന്ദര്‍ബാന്‍സ് ചതുപ്പിലെ ഗംഗയുടെ വണ്ടല്‍പ്രദേശത്ത് (Ganges Delta) ഗംഗാനദിക്ക് വീതിയേറുന്നു.
രാഷ്ട്ര ചിഹ്നം
രാഷ്ട്ര ചിഹ്നം അശോകന്‍റെ സാരനാഥിലെ സിംഹസ്തംഭത്തില്‍ നിന്നും എടുത്തിട്ടുള്ളതാണ്. യഥാര്‍ത്ഥ നിര്‍മ്മിതിയില്‍ മണിയുടെ ആകൃതിയിലുള്ള താമരയുടെ മുകളില്‍ ഇടവിട്ട് വരുന്ന ചക്രങ്ങളാല്‍ അകപ്പെട്ട് ഒരു കാളയും ഒരു സിംഹവും, കുതിച്ചു ചാടുന്ന ഒരു കുതിരയും, ഒരു ആനയുടെ മുകളില്‍ ഉയരത്തില്‍ ശില്പവേല കൊത്തുപണികളും നടത്തിയിട്ടുള്ള ഒരു സ്തംഭാഗ്ര ഫലകത്തിന്‍റെ മുകളില്‍ പരസ്പരം പുറംതിരിഞ്ഞിരിക്കുന്ന നാല് സിംഹങ്ങള്‍ ആരോഹിതമായിരിക്കുന്നു. ഒറ്റ മണല്‍പ്പാറയില്‍ കൊത്തിയുണ്ടാക്കിയ സ്തംഭാഗ്രം നിയമചക്രത്താല്‍ (ധര്‍മ്മചക്രം) ആവരണം ചെയ്യപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു
1950 ജനുവരി 26ന് ഭാരത സര്‍ക്കാര്‍ സ്വീകരിച്ച രാഷ്ട്ര ചിഹ്നത്തില്‍ മൂന്ന് സിംഹങ്ങളെ മാത്രമേ കാണുവാനാകൂ, ഒന്ന് കാഴ്ചയില്‍ മറഞ്ഞാണ് ഇരിക്കുന്നത്. സ്തംഭാഗ്രഫലകത്തിന്‍റെ ശില്പവേലയില്‍ മദ്ധ്യത്തില്‍ ചക്രം, ഇടതുവശത്ത് കുതിരയോടും വലതുവശത്ത് കാളയോടും ഇടതും വലതും മറ്റ് ചക്രങ്ങളുടെ അഗ്രങ്ങളായും കാണപ്പെടുന്നു. മണിയാകൃതിയിലുള്ള താമരയെ വിട്ടുകളഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ദേവനാഗിരി ലിപിയില്‍ സ്തംഭാഗ്രഫലകത്തിന്‍റെ ചുവട്ടിലായി 'സത്യം മാത്രം വിജയിക്കട്ടെ' എന്ന് അര്‍ത്ഥംവരുന്ന മുണ്ഡകോപനിഷത്തിലെ 'സത്യമേവ ജയതേ' എന്ന വാക്കുകള്‍ കൊത്തിവച്ചിരിക്കുന്നു.
ദേശീയ കലണ്ടര്‍
ശകവര്‍ഷത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ദേശീയ കലണ്ടര്‍ ചൈത്രം ഒന്നാമത്തെ മാസമാക്കികൊണ്ടും സാധാരണനിലയില്‍ 365 ദിവസത്തെ വര്‍ഷം കണക്കാക്കിയും 1857 മാര്‍ച്ച് 22 ന് ഗ്രിഗൊറിയന്‍ കലണ്ടറിനോടൊപ്പം ചുവടെ പറയുന്ന ഔദ്യോഗിക ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കായി സ്വീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്:
- ഇന്ത്യന്‍ ഗസറ്റ്
- ആകാശവാണിയിലൂടെയുള്ള വാര്‍ത്താപ്രക്ഷേപണം
- സര്‍ക്കാര്‍ പുറപ്പെടുവിക്കുന്ന കലണ്ടറുകള്‍ക്കും
- പൊതുജനങ്ങളെ സംബോധന ചെയ്യുന്ന സര്‍ക്കാര്‍ വിനിമയത്തിനും
ദേശീയ കലണ്ടറിലെ തീയതികള്‍ക്ക് ഗ്രിഗൊറിയന്‍ കലണ്ടറിലെ തീയതികളുമായി സ്ഥിരമായ ഒരു സാമ്യം ഉണ്ട്, അതായത് ചൈത്രം 1 സാധാരണയായി മാര്‍ച്ച് 22നാണ് സംഭവിക്കുന്നത്, അധിവര്‍ഷത്തില്‍ ഇത് മാര്‍ച്ച് 21 ആകും.
ദേശീയ മൃഗം
ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയ മൃഗമാണ് കടുവ. ശരീരത്തില്‍ വരകളോടുകൂടിയ ഗംഭീരനായ കടുവ (Panthera tigris). കറുത്ത വരകളും കട്ടിയേറിയ ഒരു മഞ്ഞ രോമാവര്‍ണ്ണത്തോടും കൂടിയതാണ്. അത്യധികമായ കരുത്ത്, ചുറുചുറുക്ക്, ഗാംഭീര്യം എന്നിവയുടെ ഒരു സംയോഗം ഇതിന് ഭാരതത്തിന്‍റെ ദേശീയമൃഗം എന്ന ഖ്യാതി നേടിക്കൊടുത്തു. അറിയപ്പെടുന്ന എട്ട് ഇനങ്ങളില്‍ ഇന്ത്യന്‍ വര്‍ഗ്ഗവും റോയല്‍ ബംഗാള്‍ കടുവയും നേപ്പാള്‍, ഭൂട്ടാന്‍ ബംഗ്ലാദേശ് എന്നീ അയല്‍ രാജ്യങ്ങളും, വടക്ക് പടിഞ്ഞാറ് പ്രദേശങ്ങളും ഒഴികെ രാജ്യത്താകമാനം കാണപ്പെടുന്നു. ഇന്ത്യന്‍ കടുവകളുടെ എണ്ണം കുറയുന്നത് പരിശോധിക്കാന്‍1973 ഏപ്രിലില്‍ പ്രോജക്ട് ടൈഗര്‍ (Project Tiger) ആവിഷ്കരിക്കപ്പെട്ടു. 37761 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റര്‍ നിറഞ്ഞു നില്‍ക്കുന്ന 27 കടുവ സങ്കേതങ്ങള്‍ ഈ പദ്ധതിയിന്‍ കീഴില്‍ രാജ്യത്ത് സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു.
ദേശീയ ഫലം
പാകമാകുമ്പോള്‍ കഴിക്കുകയോ പച്ചയായിരിക്കുമ്പോള്‍ അച്ചാറിടുവാനും മറ്റുമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന മാവില്‍ (Mangifera indica) കായ്ക്കുന്ന മാംസളഫലമായ മാങ്ങ ഉഷ്ണമേഖല പ്രദേശങ്ങളില്‍ വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ടതും വ്യാപകമായി കൃഷി ചെയ്യപ്പെടുന്നതുമായ ഫലങ്ങളില്‍ ഒന്നാണ്. ജീവകം എ, സി, ഡി (Vitamins A, C and D) എന്നിവകൊണ്ട് സമൃദ്ധമാണ് ഈ പഴം. വിവിധ വലിപ്പത്തിലും ആകൃതിയിലും, വര്‍ണ്ണത്തിലുമുള്ള 100 ലധികം ഇനം മാങ്ങകള്‍ ഭാരതത്തിലുണ്ട്. സ്മരണാതീതകാലം മുതലേ ഭാരതത്തില്‍ മാവ് കൃഷി ചെയ്യപ്പെടുന്നു. അതിന്റെ സ്തുതികള്‍ കാളിദാസന്‍ പാടിയിട്ടുണ്ട്. ചൈനീസ് തീര്‍ത്ഥാടകനായ ഹുയാംഗ് സാംഗിനെപ്പോലെ അലക്സാണ്ടറും ഇതിന്‍റെ സ്വാദ് ആസ്വദിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇപ്പോള്‍ ലക്കിബാഗ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ബീഹാറിലെ ദര്‍ഭാംഗയില്‍ മുഗള്‍ ചക്രവര്‍ത്തിയായിരുന്ന അക്ബര്‍ ഒരു ലക്ഷം (10,00,000) മാവുകള്‍ നട്ടുപിടിപ്പിച്ചിരുന്നു.
ദേശീയ കളി
ഇന്ത്യയുടെ ഹോക്കി ചരിത്രം തന്നെ ആരംഭിക്കുന്നത് ഒളിംപിക്സില്‍ പ്രവേശിച്ചുകൊണ്ടാണ്. ഇന്ത്യന്‍ ഹോക്കി ഫെഡറേഷന്‍റെ സുവര്‍‌ണ്ണ കാലഘട്ടമായിരുന്നു അത്. 21 കളികളില്‍ 18 എണ്ണം നേടിക്കൊണ്ടുള്ള ഇന്ത്യയുടെ പ്രയാണം ഒരു മഹാവിജയമായിരുന്നു. മാത്രമല്ല ഇന്ത്യന്‍ ടീം നേടിയ 192 ഗോളുകളില്‍ 100 ലധികവും നേടിയെടുത്ത ധ്യാന്‍ചന്ദ് എന്ന ഇതിഹാസമായിരുന്നു എല്ലാം കണ്ണുകളുടേയും ശ്രദ്ധാകേന്ദ്രം. 1928 ല്‍ കളി തുടങ്ങുന്നത് ആംസ്റ്റര്‍ഡാമിലാണ്. തുടര്‍ന്ന് 1932 ല്‍ ലോസ് ആഞ്ചലസിലും, 1936 ബെര്‍ലിനിലും വിജയം കൊയ്ത് ഇന്ത്യ ജൈത്രയാത്ര തുടര്‍ന്നു, അങ്ങനെ ഒളിംപിക്സിലെ സ്വര്‍ണ്ണമെഡലുകളുടെ ഹാട്രിക് വിജയമായിരുന്നു ഇന്ത്യയുടേത്. ഹോക്കി എന്ന കളിയിലെത്തുമ്പോള്‍ ഇന്ത്യ അതിലെ ഔന്നത്യം നേടികൊടുത്തു. എട്ട് സ്വര്‍ണ്ണമെഡലിന്‍റെ മഹത്തായ ഒരു റിക്കോഡ് നമ്മുടെ രാഷ്ട്രത്തിനുണ്ട്. ഇന്ത്യയുടെ ഹോക്കി ടീം തുടര്‍ച്ചയായി ആറ് ഒളിംപിക് സ്വര്‍ണ്ണം നേടിയ 1928-56 കാലയളവായിരുന്നു ഇന്ത്യന്‍ ഹോക്കിയുടെ സുവര്‍ണ്ണകാലം. കൂടുതലായി രണ്ടു മെഡലുകള്‍ (വെള്ളിയും വെങ്കലവും) നേടുന്നതിന് പുറമേ 1975ലും ഈ ടീം സ്വര്‍ണ്ണം നേടി. 1927 ല്‍ ഇന്ത്യന്‍ ഹോക്കി ഫെഡറേഷന് ആഗോള അംഗീകാരം ലഭിക്കുകയും അന്താരാഷ്ട്ര ഹോക്കി ഫെഡറേഷനില്‍ അംഗമാകുകയും ചെയ്തു.
സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം 1948 ലെ ലണ്ടന്‍ ഒളിംപിക്സ്, 1952 ലെ ഹെല്‍സിങ്കി ഗെയിംസ്, മെല്‍ബോണ്‍ ഒളിംപിക്സ് എന്നിവയില്‍ നിന്നുമായി സ്വര്‍ണ്ണമെഡലുകളുടെ മറ്റൊരു ഹാട്രിക്കും ഇന്ത്യന്‍ ടീം നേടിയെടുത്തു.
സുവര്‍ണ്ണകാലഘട്ടത്തില്‍, ഇന്ത്യ 24 ഒളിംപിക് കളികളില്‍ പങ്കെടുക്കുകയും, അവയെല്ലാം വിജയിക്കുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെ 178 ഗോളുകള്‍ (ഓരോ കളിക്കും ശരാശരി 7.43 ഗോളുകള്‍ എന്ന തോതില്‍) കരസ്ഥമാക്കുകയും, 7 ഗോളുകള്‍ക്ക് മാത്രം വഴങ്ങിക്കൊടുക്കുകയും ചെയ്തു. 1964 ലെ ടോക്യോ ഒളിംപിക്സില്‍നിന്നും, 1980 ലെ മോസ്കോ ഒളിംപിക്സില്‍നിന്നുമാണ് ഇന്ത്യയുടെ മറ്റ് രണ്ട് സ്വര്‍ണ്ണമെഡലുകള്‍ വരുന്നത്.
അവസാനം പരിഷ്കരിച്ചത് : 2/17/2020
ഇന്ത്യൻ റിപ്പബ്ലിക്കുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവരങ്ങൾ
കൂടുതല്‍ വിവരങ്ങള്‍
കൂടുതല്‍ വിവരങ്ങള്‍
ഇന്ത്യയിലെ സംസ്ഥാനങ്ങളും അതിന്റെ തലസ്ഥാനങ്ങളും
