കേരള സംസ്ഥാന മൃഗ സംരക്ഷണ വകുപ്പ്

ചരിത്രം

സംസ്ഥാന രൂപീകരണത്തിന്റെ ഭാഗമായി തിരുവിതാംകൂറും കൊച്ചിയും സംയോജിപ്പിച്ച കാലഘട്ടത്തില്‍ കൊച്ചി സംസ്ഥാനത്ത്‌ പ്രത്യേകമായി മൃഗചികിത്സാ വകുപ്പ്‌ നിലനിന്നിരുന്നു. എന്നാല്‍ തിരുവിതാംകൂറിലെ മൃഗസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ എല്ലാം തന്നെ കൃഷി വകുപ്പിന്‌ കീഴിലാണ്‌ നടന്നിരുന്നത്‌. സംസ്ഥാന രൂപീകരണത്തിന്‌ മുമ്പ്‌ തിരുവിതാംകൂര്‍ പ്രദേശത്ത്‌ 22 മൃഗാശുപത്രികളും 10 മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങളും നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. കൊച്ചി പ്രദേശത്തായി 12 മൃഗാശുപത്രികളും 12 മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങളും 12 കന്നുകാലി സംരക്ഷണ കേന്ദ്രങ്ങളും ഉണ്ടായിരുന്നു. 13 മൃഗരോഗ സര്‍ജന്മാരും കുറച്ച്‌ മൃഗചികിത്സകരുമാണ്‌ ഈ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ നിയന്ത്രിച്ചിരുന്നത്‌.
സംസ്ഥാനത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിലായി തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രധാന കേന്ദ്രങ്ങള്‍ വഴി കൃത്രിമ ബീജസങ്കലനത്തിനുള്ള സംവിധാനങ്ങള്‍ ഏര്‍പ്പെടുത്തിയിരുന്നു. സങ്കരഇനമായ സിന്ധി ഇനത്തില്‍പ്പെട്ട കന്നുകാലി ബീജമാണ്‌ ഇതിനായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്‌. നാടന്‍ പശുക്കളില്‍ സിന്ധി ഇനത്തില്‍പ്പെട്ട കാളകളുമായി ബീജസങ്കലനം നടത്തുന്ന കീഴ്‌വഴക്കമാണ്‌ അക്കാലത്ത്‌ അനുവര്‍ത്തിച്ചിരുന്നത്‌.
സംസ്ഥാന രൂപീകരണ സമയത്ത്‌ മൃഗസംരക്ഷണ മേഖലയില്‍ നിന്നിരുന്ന സ്ഥാപനങ്ങള്‍
മൃഗചികിത്സാ ആശുപത്രികള്‍-39
മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങളും
മൃഗരോഗ സര്‍ജന്മാര്‍ കൈകാര്യം ചെയ്‌തിരുന്ന മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങളും - 12
സഞ്ചരിക്കുന്ന മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ - 2
സംരക്ഷകരാല്‍ നിയന്ത്രിക്കപ്പെട്ടിരുന്ന മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങളും കന്നുകാലി സംരക്ഷണ കേന്ദ്രങ്ങളും -43
സംസ്ഥാനത്തെ വളര്‍ത്തു മൃഗങ്ങളില്‍ ഭൂരിഭാഗവും വില്ലേജുകളിലാണ്‌ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്‌. കര്‍ഷകരും കര്‍ഷകതൊഴിലാളികളുമാണ്‌ കന്നുകാലി കൃഷിയിലും അനുബന്ധ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും ഏര്‍പ്പെടുന്നത്‌. അതുകൊണ്ടുതന്നെ മൃഗസംരക്ഷണമേഖലയിലെ വികസനങ്ങളിലെല്ലാം തന്നെ ഗ്രാമീണ സാമ്പത്തികമേഖലയ്‌ക്ക്‌ ശക്തി പകരും. സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ആഭ്യന്തര ഉല്‍പ്പാദനത്തിന്റെ പത്ത്‌ ശതമാനം ഈ മേഖലയില്‍ നിന്നുമാണ്‌ ലഭ്യമാകുന്നത്‌. പാല്‍, മുട്ട, മാംസം എന്നിവയാണ്‌ മേഖലയില്‍ നിന്നുള്ള പ്രധാന ഉല്‍പ്പന്നങ്ങള്‍. തുകല്‍ മൃഗത്തോല്‍ എന്നിവയുടെ വിതരണം വഴി സംസ്ഥാനത്തിന്റെ വ്യവസായ വികസനത്തിനാലും മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പ്‌ പ്രധാന പങ്ക്‌ വഹിക്കുന്നു.
മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങള്‍, ആശുപത്രികള്‍, പോളി ക്ലിനിക്കുകള്‍, ജില്ലാ മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ കന്നുകാലി വികസന പദ്ധതി, ഐ.സി.ഡി.പി. സബ്‌സെന്റേഴ്‌സ്‌ തുടങ്ങിയവ വഴിയാണ്‌ മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പിന്റെ പ്രധാന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നടന്നുവരുന്നത്‌.
1995 ഒക്‌ടോബര്‍ 2-ന്‌ നിലവില്‍ വന്ന പഞ്ചായത്ത്‌ രാജ്‌ നിയമം അനുസരിച്ച്‌ 18.09.1995-ന്‌ പുറത്തിറങ്ങിയ ജി.ഒ.(പി)നമ്പര്‍ 189/95 പ്രകാരം മൃഗസംരക്ഷണവകുപ്പിന്‌ ഭൂരിഭാഗം സ്ഥാപനങ്ങളും ഗ്രാമപഞ്ചായത്ത്‌, ജില്ലാ പഞ്ചായത്ത്‌, ബ്ലോക്ക്‌ പഞ്ചായത്ത്‌ മുന്‍സിപ്പാലിറ്റികള്‍, കോര്‍പ്പറേഷനുകള്‍ എന്നിവയ്‌ക്ക്‌ കൈമാറിയിരിക്കുന്നു.
ഇതനുസരിച്ച്‌
* ജില്ലാ മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പ്‌ ഓഫീസുകള്‍, ജില്ലാ മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങള്‍
* സഞ്ചരിക്കുന്ന കൃഷി സഹായ യൂണിറ്റ്‌ ക്ലിനിക്കല്‍ ലബോറട്ടറീസ്‌, സഞ്ചരിക്കുന്ന മൃഗാശുപത്രികള്‍
* പന്നിവളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രങ്ങള്‍, കുടപ്പനക്കുന്നിലുള്ള ജില്ലാ വളര്‍ത്തുമൃഗ ഫാം ഒഴികെയുള്ള വളര്‍ത്തുമൃഗ ഫാമുകള്‍
* കോട്ടയം, ഇടുക്കി, മലപ്പുറം, കോഴിക്കോട്‌ ജില്ലയിലെ പക്ഷി വളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രങ്ങള്‍
* അട്ടപ്പാടിയിലേയും കൊമേരിയിലെയും ആട്‌ വളര്‍ത്തല്‍ ഫാമുകള്‍ എന്നിവ ജില്ലാ പഞ്ചായത്തുകള്‍ക്ക്‌ കൈമാറിയിരിക്കുന്നു.
കന്നുകാലിത്തീറ്റ സബ്‌സിഡി പദ്ധതി, ഐ.സി.ഡി.പി. ഉപകേന്ദ്രങ്ങള്‍, മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങള്‍, മൃഗാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവ ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകള്‍ക്ക്‌ കൈമാറുകയും ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകളില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്ന മൃഗചികിത്സാ പോളിക്‌സിനിക്കുകള്‍ ബ്ലോക്ക്‌ പഞ്ചായത്തിന്‌ കൈമാറുകയും ചെയ്‌തിട്ടുണ്ട്‌. മുന്‍സിപ്പാലിറ്റി, കോര്‍പ്പറേഷന്‍ എന്നിവിടങ്ങളിലെ മൃഗരോഗ ചികിത്സാകേന്ദ്രങ്ങളുടെയും അധികാരം അതാത്‌ മുന്‍സിപ്പാലിറ്റികള്‍ക്കും കോര്‍പ്പറേഷനുകള്‍ക്കും കൈമാറ്റം ചെയ്‌തു.
കുടപ്പനക്കുന്നിലെ ജില്ലാ മൃഗവളര്‍ത്തുമൃഗ ഫാം, പാലോട്ടുള്ള ജേഴ്‌സി ഫാം, ജേഴ്‌സി ഫാം വിപുലീകരണ യൂണിറ്റ്‌, കുരിയോട്ടുമല കാള വളര്‍ത്തല്‍ ഫാം എന്നിവയാണ്‌ കന്നുകാലി വളര്‍ത്തല്‍ മേഖലയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചു വരുന്ന സ്ഥാപനങ്ങള്‍. ഒന്‍പത്‌ പക്ഷി വളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രങ്ങള്‍, ബ്രോയിലര്‍ ഫാം, താറാവ്‌ വളര്‍ത്തല്‍ ഫാം, പ്രധാന മുട്ടവളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രം, പക്ഷി വളര്‍ത്തല്‍ വികസന ബ്ലോക്ക്‌ എന്നിവയ്‌ക്ക്‌ പുറമെ ആട്‌ വളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രം, ആറ്‌ പന്നി വളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രം തുടങ്ങിയ സ്ഥാപനങ്ങളും കാപ്പാട്‌ ഒരു പന്നി വളര്‍ത്തല്‍ ഫാമും സംസ്ഥാനത്ത്‌ പ്രവര്‍ത്തിച്ചു വരുന്നു.
ഡയറക്ടറേറ്റ്‌തല ആസൂത്രണം അഡീഷണല്‍ ഡയറക്ടര്‍, ഡെപ്യൂട്ടി ഡയറക്ടര്‍, അസിസ്റ്റന്റ്‌ ഡയറക്ടര്‍, മറ്റ്‌ സ്റ്റാഫ്‌ അംഗങ്ങള്‍ എന്നിവര്‍ വഴി നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്നു. പദ്ധതികള്‍ രൂപകല്‌പന ചെയ്യുന്നതിനു പുറമെ പദ്ധതികള്‍ നടപ്പിലാക്കുന്നതിനുള്ള മാര്‍ഗ്ഗ നിര്‍ദ്ദേശങ്ങള്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥന്മാര്‍ക്ക്‌ നല്‍കുന്നതിനും പി നടത്തിപ്പിനെ നിരീക്ഷിക്കുന്നതിനും പുനരവലോകനം നടത്തുന്നതിനും പൂര്‍ത്തിയായവയുടെയും നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നവയുടെയും മൂല്യനിര്‍ണ്ണയം നടത്തുന്നിനും ഈ വിഭാഗത്തിന്‌ ചുമതലയുണ്ട്‌. നിലവില്‍ 2638 സ്ഥാപനങ്ങളാണ്‌ മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പിന്‌ കീഴില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നത്‌.
മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പിന്റെ ലക്ഷ്യങ്ങള്‍
* മൃഗസംരക്ഷണ മേഖലയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന പരമ്പരാഗത കര്‍ഷകരെ നിലനിര്‍ത്തുന്നതിനാവശ്യമായ പദ്ധതികള്‍ ആസൂത്രണം ചെയ്യുക.
* പുതിയ സാങ്കേതികവിദ്യകളെ പരീക്ഷണശാലകളില്‍ നിന്നും പ്രവര്‍ത്തനമേഖലയിലേയ്‌ക്ക്‌ എത്തിക്കുക.
* മൃഗവളര്‍ത്തല്‍, പക്ഷിവളര്‍ത്തല്‍ മേഖലയിലെ ഉല്‍പ്പാദനസാധ്യതകളെ പൂര്‍ണ്ണമായും വിനിയോഗിക്കുക.
* കന്നുകാലി വളര്‍ത്തല്‍ നയം കാര്യക്ഷമമായി നടപ്പാക്കുക.
* സാങ്കേതിക മേഖലയിലെയും ഭരണനിര്‍വ്വഹണ മേഖലയിലെയും ജീവനക്കാരുടെ കാര്യശേഷി മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള പരിപാടികള്‍ സംഘടിപ്പിക്കുക.
* മെച്ചപ്പെട്ട ഓഫീസ്‌ സംവിധാനത്തിനായി ഐ.ടി. ആപ്ലിക്കേഷനുകള്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുക.
* കൃഷിക്കാര്‍, ഉപഭോക്താക്കള്‍, ജനങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവര്‍ നേരിടുന്ന പ്രശ്‌നങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച്‌ ഗവേഷണവും വികസന പരിപാടികളും ആസൂത്രണം ചെയ്യുകയും നടപ്പാക്കുകയും ചെയ്യുക.
* കൃഷിക്കാര്‍ക്ക്‌ ഗുണമേന്മയുള്ള അവശ്യവസ്‌തുക്കള്‍ തുടര്‍ച്ചയായി വിതരണം ചെയ്യുക.
* സംസ്ഥാനത്തെ വളര്‍ത്തുമൃഗങ്ങള്‍, പക്ഷികള്‍ എന്നിവയ്‌ക്കിടയിലുള്ള നാടന്‍ ഇനങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കുക.
* മലബാര്‍ ആടുകള്‍, കാട, മുയല്‍, എരുമ, പോത്ത്‌ തുടങ്ങിയവയെ വളര്‍ത്തുന്നതിനും കൃഷി ചെയ്യുന്നതിനും നൂതനമായ പദ്ധതികള്‍ ആസൂത്രണം ചെയ്യുക.
* ആധുനിക അറവുശാലകള്‍, ശരിയായ മാംസപരിശോധന എന്നിവയിലൂടെ ശുദ്ധിയുള്ള മാംസോല്‍പ്പാദനം നടപ്പിലാക്കുക
* മൃഗപരിശോധന, വാക്‌സിനേഷന്‍, ഫാം ഇന്‍ഫര്‍മേഷന്‍ ബ്യൂറോയുടെ ബോധവല്‍ക്കരണശ്രമങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവയിലൂടെ മൃഗജന്യരോഗങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണം.
വകുപ്പിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെയും ചുമതലകളുടെയും പ്രധാന ഘടകങ്ങള്‍
* സംസ്ഥാനത്തെ വളര്‍ത്തുമൃഗങ്ങളുടെ എണ്ണവും ഗുണവും വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുക, ശക്തിപ്പെടുത്തുക
* പാല്‍, മുട്ട, മാംസം എന്നിവയുടെ ഉല്‍പ്പാദനം വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുക
സമൂഹത്തിലെ ദുര്‍ബലവിഭാഗങ്ങള്‍ക്ക്‌ അവരുടെ വരുമാനം ഉയര്‍ത്തുന്നതിനുവേണ്ടിയുള്ള സഹായങ്ങള്‍ ലഭ്യമാക്കുക.
മൃഗരോഗങ്ങള്‍ നിയന്ത്രിക്കുക
മൃഗവളര്‍ത്തലിന്റെ വിവിധ വശങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച്‌ ശാസ്‌ത്രീയമായ പഠനങ്ങള്‍ നടത്തുക
സംസ്ഥാനത്തെ മൃഗസംരക്ഷണമേഖലയെ സംബന്ധിച്ച വിവരങ്ങള്‍ ശേഖരിക്കുകയും അപഗ്രഥനം നടത്തുകയും ചെയ്യുക.
ആധുനിക ശാസ്‌ത്രീയ രീതികള്‍ അവലംബിച്ചുള്ള മൃഗസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക്‌ കര്‍ഷകരെ സജ്ജമാക്കുക.
സംസ്ഥാനത്തെ വളര്‍ത്തുമൃഗങ്ങളിലധികവും ഗ്രാമീണ മേഖലകളിലാണ്‌ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്‌. പ്രധാനമായും കര്‍ഷകരും കര്‍ഷകത്തൊഴിലാളികളുമാണ്‌ മൃഗവളര്‍ത്തലിലും മറ്റ്‌ അനുബന്ധപ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലും ഏര്‍പ്പെടുന്നത്‌. അതുകൊണ്ടു തന്നെ മൃഗസംരക്ഷണമേഖലയുടെ വികസനം ഗ്രാമീണ സാമ്പത്തിക മേഖലയെ ശക്തിപ്പെടുത്തുകയാണ്‌ ചെയ്യുക. സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ആഭ്യന്തര ഉല്‍പ്പാദനത്തിന്റെ പത്ത്‌ ശതമാനം ലഭ്യമാകുന്നത്‌ ഈ മേഖലയില്‍ നിന്നുമാണ്‌. പാല്‍, മുട്ട, മാംസം എന്നിവയാണ്‌ കേരളത്തിലെ മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പിനു കീഴിലെ ഉല്‍പ്പാദന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള പ്രധാന ഉല്‍പ്പന്നങ്ങള്‍ വ്യാവസായിക ഉല്‍പ്പാദനങ്ങളായ തുകല്‍, മൃഗത്തോലുകള്‍, സംസ്‌കരിച്ച മാംസം തുടങ്ങിയവ നല്‍കാന്‍ കഴിയുന്നതിലൂടെ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ വ്യവസായ മേഖലയുടെ വളര്‍ച്ചയ്‌ക്കും ഈ മേഖല വലിയ പങ്ക്‌ വഹിക്കുന്നു.
മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങള്‍, മൃഗാശുപത്രികള്‍, ജില്ലാ മൃഗചികിത്സാ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ വഴിയാണ്‌ വകുപ്പിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നടത്തിവരുന്നത്‌.

പദ്ധതികള്‍

കേന്ദ്രപദ്ധതികള്‍
പൂര്‍ണ്ണമായും കേന്ദ്രപദ്ധതികള്‍
ദേശീയ കുളമ്പ്‌ദീനം നിര്‍മ്മാര്‍ജ്ജന പരിപാടി
ദേശീയ കുളമ്പ്‌ ദീന നിര്‍മ്മാര്‍ജ്ജന പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി സംസ്ഥാനത്ത്‌ കുളമ്പ്‌ ദീനം പൂര്‍ണ്ണമായും നിര്‍മ്മാര്‍ജ്ജനം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഒരു തുടര്‍ പദ്ധതിയാണിത്‌. ഇന്ത്യാഗവണ്‍ന്റെ്‌ പുറപ്പെടുവിച്ച മാര്‍ഗ്ഗനിര്‍ദ്ദേശങ്ങള്‍ അനുസരിച്ച്‌ തുക ചെലവഴിക്കാവുന്നതാണ്‌.
നിലവിലെ സ്ഥിതി
പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി സ്റ്റോക്ക്‌ റൂട്ട്‌ സെര്‍ച്ച്‌, വില്ലേജ്‌ സെര്‍ച്ച്‌ പദ്ധതി, കുളമ്പ്‌ദീന നിവാരണ പരിപാടികള്‍ സംസ്ഥാനത്ത്‌ മുഴുവനായും നടപ്പിലാക്കി വരുന്നു.
ചെറിയ മൃഗങ്ങള്‍, പക്ഷികള്‍ തുടങ്ങിയവ ഉള്‍പ്പെടെ ഭീഷണി നേരിടുന്ന വളര്‍ത്തു മൃഗങ്ങളുടെ സംരക്ഷണം.
പത്താംപദ്ധതിയുടെ കീഴില്‍ ആവിഷ്‌ക്കരിച്ചിട്ടുള്ള പരിപാടിയുടെ ഭാഗമായി വംശനാശഭീഷണി നേരിടുന്ന പക്ഷികളെയും മൃഗങ്ങളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനാവശ്യമായ നടപടി സ്വീകരിച്ചുവരുന്നു. ഇതിന്റെ ഭാഗമായി ബീജഭ്രൂണം അണ്ഡകോശ സംരക്ഷണത്തിനായുള്ള ശാസ്‌ത്രീയ മാര്‍ഗ്ഗങ്ങള്‍ അവലംബിച്ചുവരുന്നു.
മലബാറി ആടുകള്‍ നാടന്‍ ഇനത്തില്‍ ഉള്‍പ്പെട്ട താറാവുകള്‍ തുടങ്ങിയ ഇനങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള അവസരം പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി ലഭിക്കുന്നു.
വളര്‍ത്തുമൃഗ കണക്കെടുപ്പ്‌
ഇന്ത്യാഗവണ്‍മെന്റ്‌ പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ള നിര്‍ദ്ദേശപ്രകാരം അഞ്ച്‌ വര്‍ഷത്തിലൊരിക്കല്‍ മാത്രം നടത്തുന്ന വളര്‍ത്തുമൃഗ കണക്കെടുപ്പിന്‌ സഹായം നല്‍കിവരുന്നു.
ഫുട്ട്‌ ആന്റ്‌ മൗത്ത്‌
ഇന്ത്യാ ഗവണ്‍മെന്റ്‌ നിര്‍ദ്ദേശാനുസരണം സംസ്ഥാനത്തെ മൂന്ന്‌ ജില്ലകളില്‍ തിരുവനന്തപുരം, കൊല്ലം, പത്തനംതിട്ട പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കുന്നതാണ്‌. പുതിയ ജില്ലകളെ തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുകയാണെങ്കില്‍ അവയിലും പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കുന്നതാണ്‌. ഇതിനാവശ്യമായ ഉപകരണങ്ങള്‍, പ്രചരണപരിപാടികള്‍ എന്നിവയുടെ ഫലവും ഇതോടൊപ്പം വഹിക്കുന്നതാണ്‌.
80% കേന്ദ്രസഹായത്തോടെയുള്ള പദ്ധതികള്‍
സംസ്ഥാനത്തെ പക്ഷിവളര്‍ത്തല്‍, താറാവു വളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രങ്ങളുടെ വികസനം ഇന്ത്യാ ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ നിര്‍ദ്ദേശപ്രകാരം പക്ഷിവളര്‍ത്തല്‍, താറാവു വളര്‍ത്തല്‍ കേന്ദ്രങ്ങളുടെ വികസനത്തിനായി മുതല്‍ മുടക്കുന്ന പദ്ധതി
75% കേന്ദ്രസഹായത്തോടെയുള്ള പദ്ധതി മൃഗരോഗ നിയന്ത്രണത്തിനായി സംസ്ഥാനങ്ങള്‍ക്കുള്ള സഹായം
രോഗപ്രതിരോധ ഉറകളുടെ വിതരണം, പ്രധാന രോഗനിര്‍ണ്ണയ ശാലകളുടെ ശാക്തീകരണം, രോഗപരിശോധനാ നിരീക്ഷണം, ആശയവിനിമയ പ്രചാരണ പരിപാടികള്‍ എന്നിവയ്‌ക്കെല്ലാം വിദഗ്‌ധരെ സജ്ജരാക്കുകയാണ്‌ പദ്ധതിയുടെ ലക്ഷ്യം.
പദ്ധതിയുടെ കീഴിലായി പാലോടുള്ള പ്രധാന രോഗപരിശോധനകേന്ദ്രവും സംസ്ഥാനതല രോഗനിര്‍ണ്ണയശാല, മൂന്ന്‌ മേഖലാതല എ.ഡി.ഡി.എല്‍ തിരുവല്ല, എന്‍.പി.ആര്‍.ഇ. പാലക്കാട്‌ ഡി.ഐ.ഒ കണ്ണൂര്‍ കേന്ദ്രങ്ങളും മെച്ചപ്പെട്ട പ്രവര്‍ത്തനത്തിനായി സജ്ജമാക്കുന്നു. ആവശ്യമായ ഉപകരണങ്ങള്‍, യന്ത്രസാമഗ്രികള്‍, നിര്‍മ്മാണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവയ്‌ക്കാവശ്യമായ സഹായം പദ്ധതി നല്‍കുന്നു.
പാലോടുള്ള ജീവോല്‍പ്പാദന കേന്ദ്രം ആധുനികവല്‍ക്കരിക്കുകയും മെച്ചപ്പെട്ട ഉല്‍പ്പാദന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നടപ്പിലാക്കുന്നതിനും വാക്‌സിനേഷനുള്ള അവസരം ഒരുക്കുന്നതിനും ലക്ഷ്യമിടുന്നു. വളര്‍ത്തുമൃഗങ്ങള്‍ക്കും പക്ഷികള്‍ക്കും വാക്‌സിനുകള്‍ നല്‍കുന്നതിനാവശ്യമായ നടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കുന്നു. കന്നുകാലികളില്‍ കണ്ടുവരുന്ന ബ്രൂസിലസ്‌, പക്ഷികളില്‍ കണ്ടുവരുന്ന റാന്നിഹെറ്റ്‌, താറാവുരോഗം തുടങ്ങിയവ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനും പദ്ധതി ശ്രമം നടത്തുന്നുണ്ട്‌.
സംസ്ഥാനത്തെ പക്ഷി-മൃഗാദികളില്‍ കണ്ടുവരുന്ന രോഗങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച വിവരം ശേഖരിച്ച ക്രോഡീകരിച്ച്‌ രണ്ട്‌ ഭാഷകളില്‍ പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തുന്നതാണ്‌. ആവശ്യമായ കരുതല്‍ നടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കുന്നതിനായി രോഗനിരീക്ഷണം നടത്തുകയും അവയെ സംബന്ധിച്ച്‌ പ്രഖ്യാപനങ്ങള്‍ പുറപ്പെടുവിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതാണ്‌.
സംസ്ഥാനത്തിനകത്തും പുറത്തുമുള്ള സ്ഥാപനങ്ങളിലൂടെ മൃഗചികിത്സകര്‍ക്ക്‌ പരിശീലന പരിപാടികള്‍ സംഘടിപ്പിക്കുകയും ഇതിനു പുറമെ സെമിനാറുകള്‍/ശില്‍പശാലകള്‍ തുടങ്ങിയവ സംഘടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതാണ്‌. പ്രതിരോധ കുത്തിവെയ്‌പ്പുകളുടെ പ്രാധാന്യം സംബന്ധിച്ച്‌ കന്നുകാലി കര്‍ഷകര്‍ക്കും സാമൂഹ്യസംഘടനകള്‍ക്കും ആവശ്യമായ പ്രചരണ പരിപാടികള്‍ പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി നടപ്പിലാക്കും.
50% കേന്ദ്രസഹായത്തോടെയുള്ള പദ്ധതികള്‍
വളര്‍ത്തുമൃഗ കണക്കെടുപ്പ്‌ സംസ്ഥാനത്തെ വളര്‍ത്തുമൃഗങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച കണക്കുകളും ഉല്‍പ്പാദനവും തിട്ടപ്പെടുത്തുന്നതിന്‌ സമഗ്രമായ കണക്കെടുപ്പ്‌ നടത്തുന്നതാണ്‌ പദ്ധതി. ഇതിനുപുറമെ പുതുതായി സേവനങ്ങള്‍ ഏറ്റെടുക്കുന്നതിനാവശ്യമായ പ്രത്യേക പഠനങ്ങളും നടത്തിവരുന്നു. വിവരശേഖരത്തിനും അപഗ്രഥനത്തിനും മെച്ചപ്പെട്ട രീതിശാസ്‌ത്രം അലംബിച്ച്‌ വരുന്നു. ഇതിനായി കംപ്യൂട്ടര്‍ സംവിധാനങ്ങള്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. കണക്കെടുപ്പില്‍ പങ്കെടുക്കുന്ന ജീവനക്കാരുടെ ചെലവ്‌ വഹിക്കുന്നതിനും മറ്റ്‌ അനുബന്ധ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കുമായി മുതല്‍മുടക്ക്‌ വിനിയോഗിച്ചു വരുന്നു. ജീവനക്കാര്‍ക്ക്‌ ആവശ്യമായ പരിശീലനവും നല്‍കിവരുന്നു. കാര്യക്ഷമതാശേഷി വികസനം (സംസ്ഥാന മൃഗചികിത്സാ കൗണ്‍സില്‍) മൃഗചികിത്സകരുടെ രജിസ്‌ട്രേഷനും മൃഗചികിത്സാ നിയന്ത്രണവും സംസ്ഥാനത്ത്‌ തുടര്‍ന്നുവരുന്നു. ഇതിനായി വിനിയോഗിക്കപ്പെടുന്ന ജീവനക്കാര്‍ക്കുള്ള ചെലവ്‌, ഓഫീസ്‌ ചെലവ്‌, വാഹനങ്ങളുടെയും കെട്ടിടങ്ങളുടെയും അറ്റകുറ്റപ്പണി, മറ്റു ചെലവുകള്‍ തുടങ്ങിയവയ്‌ക്കായി മുതല്‍മുടക്ക്‌ വിനിയോഗിക്കുന്നു. മൃഗചികിത്സകര്‍ക്കുള്ള പരിശീലനം തുടര്‍വിദ്യാഭ്യാസ പരിപാടി എന്നിവയ്‌ക്കും മുതല്‍മുടക്കിന്റെ ഒരു ഭാഗം വിനിയോഗിക്കുന്നു.

പൊതുഭരണ നിര്‍വ്വഹണം

മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പ്‌ ഡയറക്ടറേറ്റ്‌
തിരുവനന്തപുരത്തുള്ള വികാസ്‌ഭവനില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചു വരുന്നു. ഭരണനിര്‍വ്വഹണം, സാങ്കേതിക സംവിധാനങ്ങള്‍, സാമ്പത്തിക നിയന്ത്രണം തുടങ്ങിയവയുടെ പൂര്‍ണ്ണമായ നിയന്ത്രണം വകുപ്പ്‌ ഡയറക്ടറില്‍ നിക്ഷിപ്‌തമാണ്‌. ഡയറക്ടറിനു പുറമെ രണ്ട്‌ അഡീഷണല്‍ ഡയറക്ടര്‍മാര്‍, മൂന്ന്‌ ജോയിന്റ്‌ ഡയറക്ടര്‍മാര്‍ ആറ്‌ ഡെപ്യൂട്ടി ഡെപ്യൂട്ടി ഡയറക്ടര്‍മാര്‍, അഞ്ച്‌ അസിസ്റ്റന്റ്‌ ഡയറക്ടര്‍മാര്‍ എന്നിവരും ഡയറക്ടറേറ്റില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുവരുന്നു.
മൃഗചികിത്സാ സേവനവിഭാഗം, മൃഗാരോഗ്യം, ആസൂത്രണം, വളര്‍ത്തുമൃഗ ഉല്‍പ്പാദനം, സ്ഥിതിവിവര കണക്കെടുപ്പ്‌ വിഭാഗം തുടങ്ങിയവയാണ്‌ ഡയറക്‌ടറേറ്റില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുവരുന്ന പ്രധാന സാങ്കേതിക വിഭാഗങ്ങള്‍.
അഡ്‌മിനിസ്‌ട്രേറ്റീവ്‌ ഓഫീസര്‍, ഫിനാന്‍സ്‌ ഓഫീസര്‍, രണ്ട്‌ അഡ്‌മിനിസ്‌ട്രേറ്റീവ്‌ അസിസ്റ്റന്റ്‌സ്‌, അക്കൗണ്ട്‌സ്‌ ഓഫീസര്‍ എന്നിവര്‍ ഭരണ നിര്‍വഹണ വിഭാഗത്തില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുവരുന്നു.
സ്ഥിതിവിവര കണക്കെടുപ്പിന്റെ ചുമതലയുള്ള ജോയിന്റ്‌ ഡയറക്ടര്‍ക്കു കീഴില്‍ ഔദ്യോഗിക സ്ഥിതിവിവര കണക്കെടുപ്പ്‌ വിഭാഗവും, സാമ്പിള്‍ സര്‍വ്വെ വിഭാഗവും അടങ്ങിയ സ്ഥിതിവിവര കണക്കെടുപ്പ്‌ വിഭാഗവും പ്രവര്‍ത്തിച്ചുവരുന്നു. രണ്ട്‌ വിഭാഗങ്ങളിലും ഓരോ ഗവേഷണ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ അനുവദിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.
ഡയറക്‌ടറേറ്റിലെ ജീവനക്കാരുടെ ക്രമം
ഡയറക്ടര്‍ (1)
അഡീഷണല്‍ ഡയറക്ടര്‍ (2)
1. മൃഗസംരക്ഷണ, മൃഗചികിത്സാസേവനം
2. ആസൂത്രണം
ജോയിന്റ്‌ ഡയറക്ടര്‍ (3)
1. വളര്‍ത്തുമൃഗ ഉല്‍പ്പാദനം
2. പക്ഷി വളര്‍ത്തല്‍
3. സ്ഥിതിവിവര കണക്കെടുപ്പ്‌
ഡെപ്യൂട്ടി ഡയറക്ടര്‍ (6)
1. ആസൂത്രണം
2. മൃഗചികിത്സ
3. മാതൃകാ ഗ്രാമം
4. വിപുലീകരണം
5. പന്നി വളര്‍ത്തല്‍
6. പക്ഷി വളര്‍ത്തല്‍
അസിസ്റ്റന്റ്‌ ഡയറക്ടര്‍മാര്‍ (5)
1. ആസൂത്രണം
2. കന്നുകാലി വികസനം
3. പേവിഷ നിര്‍മ്മാര്‍ജ്ജനം
4. കേന്ദ്രശേഖര വിഭാഗം
5. കാലിത്തീറ്റ
ഫിനാന്‍സ്‌ ഓഫീസര്‍ (1)
അഡ്‌മിനിസ്‌ട്രേറ്റീവ്‌ ഓഫീസര്‍ (1)
അഡ്‌മിനിസ്‌ട്രേറ്റീവ്‌ അസിസ്റ്റന്റ്‌(2)
അക്കൗണ്ട്‌ ഓഫീസര്‍ (1)
റിസര്‍ച്ച്‌ ഓഫീസര്‍ (3)
സാമ്പിള്‍ സര്‍വ്വെ (2)
ഔദ്യോഗിക സ്ഥിതിവിവര കണക്കെടുപ്പ്‌ വിഭാഗം
മുഖ്യകാര്യാലയത്തിനു കീഴിലുള്ള സ്ഥാപനങ്ങള്‍
പ്രധാനരോഗാന്വേഷണകേന്ദ്രം പാലോട്‌
സാംക്രമിക രോഗ സെല്‍ തിരുവനന്തപുരം
മൃഗസംരക്ഷണം, മൃഗചികിത്സ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്‌ പാലോട്‌
വളര്‍ത്തുമൃഗ രോഗനിയന്ത്രണ ഓഫീസ്‌ തിരുവനന്തപുരം
വളര്‍ത്തുമൃഗ ഉല്‍പ്പാദന പ്രത്യേക പദ്ധതി പ്രധാന കേന്ദ്രം തിരുവനന്തപുരം
സെന്‍ട്രല്‍ ഹാച്ചറി തിരുവനന്തപുരം
പക്ഷിരോഗ പരിശോധനാ ലാബ്‌ തിരുവനന്തപുരം
കന്നുകാലി വന്ധ്യതവത്‌ക്കരണ വിഭാഗം ഓഫീസ്‌ ആലുവ
പന്നി സംരക്ഷണ വിഭാഗം ഓഫീസ്‌ ആലുവ
കുളമ്പ്‌ ദിന നിര്‍മ്മാര്‍ജ്ജന പദ്ധതി മുഖ്യസ്ഥാനം പാലക്കാട്‌
വളര്‍ത്തുമൃഗ പരിപാലന പരിശീലന കേന്ദ്രം മുണ്ടയാട്‌, മലമ്പുഴ, ആലുവ, കുടപ്പനക്കുന്ന്‌.
ജില്ലാതല ഭരണനിര്‍വ്വഹണം
ജോയിന്റ്‌ ഡയറക്ടറുടെ റാങ്കിലുള്ള ജില്ല, മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പ്‌ ഓഫീസറുടെ നിയന്ത്രണത്തിലാണ്‌ മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പിന്റെ ജില്ലാതല പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ ചുമതല. സംസ്ഥാനത്തെ പ്രധാന കേന്ദ്രത്തിന്റെ നേരിട്ടുള്ള നിയന്ത്രണത്തില്‍ അല്ലാത്ത എല്ലാ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെയും സാങ്കേതികവും ഭരണപരവുമായ നിയന്ത്രണം ജില്ലാ മൃഗസംരക്ഷണവകുപ്പ്‌ ഉദ്യോഗസ്ഥനാണ്‌. മൃഗസംരക്ഷണത്തിനുള്ളതും, കന്നുകാലി കര്‍ഷകരുടെ ക്ഷേമസംബന്ധമായതുമായ നിരവധി പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ജില്ലാ മൃഗസംരക്ഷണ വകുപ്പുദ്യോഗസ്ഥന്‌ കീഴിലായി നടന്നുവരുന്നു.