മരുഭൂമി

നോക്കെത്താ ദൂരത്തോളം പരന്നുകിടക്കുന്ന മണല്‍പ്പരപ്പ് -മരുഭൂമിയെ ചുരുക്കത്തില്‍ ഇങ്ങനെ വിശേഷിപ്പിക്കാം. എന്നാല്‍, മണല്‍ മാത്രമല്ല ഇവിടെയുള്ളത്. മണലിന് പുറമേ പാറകളും നിറഞ്ഞതാണ്  ഭൂമേഖല. വെള്ളമില്ലാത്ത, ചുട്ടുപൊള്ളുന്ന ഈ മണലാരണ്യങ്ങള്‍ പ്രകൃതിയുടെ സവിശേഷതകളില്‍ ഒന്നാണ്. ഭൂമിയുടെ കരഭാഗത്തിന്‍െറ ഏകദേശം മൂന്നിലൊന്നും മരുഭൂമിയാണ്. മറ്റു പ്രദേശങ്ങളില്‍നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി വളരെകുറഞ്ഞ അളവ് മഴയാണ് മരുഭൂമികളില്‍ ലഭിക്കുക. അതിനാല്‍, മിക്ക ചെടികള്‍ക്കും മൃഗങ്ങള്‍ക്കും ഇവിടെ വളരാന്‍ കഴിയില്ല. മിക്ക മരുഭൂമികളിലും വാര്‍ഷിക വര്‍ഷപാതം 400 മില്ലീമീറ്ററില്‍ താഴെയായിരിക്കും. 250 മില്ലീമീറ്ററില്‍ കുറവ് വാര്‍ഷിക വര്‍ഷപാതമുള്ളവ മുഴു മരുഭൂമികളാണ്. 250 മില്ലീമീറ്ററിനും 400-500 മില്ലീമീറ്ററിനും ഇടയില്‍ മഴ ലഭിക്കുന്നവയെ അര്‍ധ മരുഭൂമികള്‍ എന്നും വിളിക്കാം.

ഉഷ്ണമരുഭൂമികളില്‍ താപനില പകല്‍ 45 ഡിഗ്രി സെല്‍ഷ്യസ് വരെയോ അതിലും കൂടുതലോ  ഉയരും. ശൈത്യകാലത്ത് രാത്രിയില്‍ പൂജ്യം ഡിഗ്രി സെല്‍ഷ്യസ് വരെയോ അതിലും താഴോട്ടോ പോവുകയും ചെയ്യും. ലഭിക്കുന്നതിലധികം ജലം ബാഷ്പീകരണംമൂലം നഷ്ടപ്പെടുന്ന പ്രദേശങ്ങളാണ് മരുഭൂമികള്‍. അത്യന്തം ഊഷരമായ മരുഭൂമികളില്‍ 12 മാസം വരെ തുടര്‍ച്ചയായി മഴ പെയ്യാതിരിക്കാം.

മഴനിഴല്‍പ്രദേശം (Rain shadow)

മരുഭൂമികള്‍ പലവിധത്തില്‍ രൂപപ്പെടുന്നു. മഴനിഴല്‍ പ്രതിഭാസമാണ് മരുഭൂമികള്‍ രൂപപ്പെടുന്നതിന് ഒരു കാരണം. പര്‍വതത്തിന്‍െറയോ പര്‍വതനിരകളുടെയോ സാന്നിധ്യത്താല്‍ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഭൂപ്രദേശമാണ് മഴനിഴല്‍ പ്രദേശം. മഴമേഘങ്ങളെ വഹിച്ചുകൊണ്ടുള്ള കാറ്റുകളെ പര്‍വതങ്ങളോ പര്‍വതനിരകളോ തടയുമ്പോള്‍ മഴ ഉണ്ടാവുന്നു. പക്ഷേ, ഇങ്ങനെ ഉണ്ടാവുന്ന മഴ പര്‍വതത്തിന്‍െറ ഒരു ഭാഗത്ത് മാത്രം ആയിരിക്കും. മഴ ലഭിക്കാത്ത മറുഭാഗം വരണ്ട് ഉണങ്ങിയിരിക്കും. മഴനിഴല്‍ പ്രദേശം എന്നാണ് ഈ ഭാഗം അറിയപ്പെടുന്നത്. പശ്ചിമഘട്ടം ഇതിന് ഉദാഹരണമാണ്. പശ്ചിമഘട്ടത്തിന്‍െറ ഒരു വശത്തുള്ള കേരളത്തില്‍ നല്ല മഴ ലഭിക്കുമ്പോള്‍ മറുവശത്തുള്ള തമിഴ്നാടിന്‍െറ പലപ്രദേശങ്ങളും മഴനിഴല്‍ പ്രദേശങ്ങളാണ്.

ഉഷ്ണ മരുഭൂമികള്‍ (Hot Deserts)

ഉഷ്ണ മേഖലയില്‍ കാണുന്ന മരുഭൂമികളെയാണ് ഉഷ്ണ മരുഭൂമികള്‍ എന്ന് വിളിക്കുന്നത്. വര്‍ഷം മുഴുവന്‍ പകല്‍ ഉയര്‍ന്ന താപനിലയാണ് ഇവിടെയുണ്ടാവുക. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയായ സഹാറ മരുഭൂമിയും അറേബ്യന്‍, നമീബ്, കലഹാരി, മൊജാവി, താര്‍ മരുഭൂമികളും ഉഷ്ണ മരുഭൂമികളാണ്.

ശീത മരുഭൂമികള്‍ (Cold Deserts)

ഉപോഷ്ണ മേഖലയില്‍ സമുദ്ര നിരപ്പില്‍നിന്ന് വളരെ ഉയരത്തില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മരുഭൂമികളെയാണ് ശീത മരുഭൂമികള്‍ എന്ന് പറയുന്നത്. പര്‍വത നിരകളുടെ താഴ്വരകളിലും ഇത്തരം മരുഭൂമികള്‍ രൂപംകൊള്ളാറുണ്ട്. പകല്‍ കടുത്ത ചൂടും രാത്രിയില്‍ നല്ല തണുപ്പും ഈ മരുഭൂമികളുടെ പ്രത്യേകതയാണ്. ഉഷ്ണ മരുഭൂമികളില്‍നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി വര്‍ഷത്തില്‍ 25 സെന്‍റീമീറ്ററോളം മഴ ഇവിടെ ലഭിക്കാറുണ്ട്. അതിനാല്‍, കൂടുതല്‍ സസ്യങ്ങളെ ഇവിടെ കാണാം. തെക്കേ അമേരിക്കയിലെ അറ്റക്കാമ, അമേരിക്കയിലെ ഗ്രേറ്റ് ബേസിന്‍, മധ്യേഷ്യയിലെ ഗോബി, തെക്കേ അമേരിക്കയിലെ പറ്റഗോണിയന്‍, പശ്ചിമ ചൈനയിലെ തകെലമഗന്‍ എന്നിവ ശീത മരുഭൂമികള്‍ക്ക് ഉദാഹരണങ്ങളാണ്.

ധ്രുവ മരുഭൂമികള്‍ (Polar Deserts)

വര്‍ഷത്തില്‍ 250 മില്ലിമീറ്ററില്‍ താഴെയാണ് ധ്രുവ മരുഭൂമിയില്‍ മഴ ലഭിക്കുക. പരമാവധി 10 ഡിഗ്രി സെല്‍ഷ്യസില്‍ താഴെ മാത്രമാണ് ഇവിടെ താപനില ഉയരുക. 50 ലക്ഷം ചതുരശ്ര കിലോമീറ്ററോളമാണ് ധ്രുവ മരുഭൂമിയുടെ വിസ്തീര്‍ണം. അന്‍റാര്‍ട്ടിക്ക, യൂറേഷ്യ, വടക്കേ അമേരിക്കയുടെ വടക്കേ അറ്റം, ഗ്രീന്‍ലാന്‍ഡ് എന്നിവിടങ്ങളിലെ ഐസ് നിറഞ്ഞ മരുഭൂമികള്‍ ധ്രുവ മരുഭൂമികള്‍ക്ക് ഉദാഹരണങ്ങളാണ്. വര്‍ഷത്തില്‍ 38 സെന്‍റീമീറ്ററോളം മഴയാണ് ഇവിടെ ലഭിക്കുക. മഞ്ഞിന്‍െറ രൂപത്തിലാണ് ഇത് പെയ്തിറങ്ങുക. ഈ മരുഭൂമികളില്‍ ചെറിയ തോതില്‍ ജീവസാന്നിധ്യമുണ്ടാകും. ഒമ്പതുമുതല്‍ 10 മാസം വരെ സൂര്യപ്രകാശം ഉണ്ടാകില്ല എന്നതാണ് ധ്രുവ മരുഭൂമിയുടെ പ്രധാന പ്രത്യേകത.

പ്രധാന മരുഭൂമികള്‍

സഹാറ (Sahara)

ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയാണ് ആഫ്രിക്കയിലെ സഹാറ മരുഭൂമി. 91 ലക്ഷം ച. കിലോമീറ്ററില്‍ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന ഈ മരുഭൂമി പാറകളും മണലും ചരലും നിറഞ്ഞതാണ്. ആഫ്രിക്കന്‍ ഭൂഖണ്ഡത്തിന്‍െറ വടക്കുഭാഗത്തായി ചെങ്കടല്‍ മുതല്‍ അറ്റ്ലാന്‍റിക് സമുദ്രം വരെ 12 രാജ്യങ്ങളിലായി വ്യാപിച്ച് കിടക്കുന്നതാണ് ഈ മരുഭൂമി. ഇവിടത്തെ വാര്‍ഷിക വര്‍ഷപാതം 20 സെന്‍റീമീറ്ററില്‍ കുറവാണ്. സഹാറ മരുഭൂമിയില്‍ ചിലയിടങ്ങളില്‍ പകല്‍സമയത്ത് 43 ഡിഗ്രി സെല്‍ഷ്യസ് വരെ താപനില ഉയരും.
മരുഭൂമി എന്നര്‍ഥം വരുന്ന സഹ്റ എന്ന അറബി വാക്കില്‍നിന്നാണ് സഹാറ എന്ന പദമുണ്ടായത്. ലിബിയ, ഈജിപ്ത്, അല്‍ജീരിയ, ചാഡ്, മൊറോക്കോ, മാലി, സുഡാന്‍, നൈഗര്‍, മൗറിത്താനിയ, തുനീഷ്യ തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളില്‍ പരന്നുകിടക്കുന്നതാണ് ഈ മരുഭൂമി. 30 ലക്ഷം വര്‍ഷം മുമ്പ് ഈ മരുഭൂമി രൂപംകൊള്ളാന്‍ തുടങ്ങിയെന്നാണ് കണക്കാക്കുന്നത്.

അന്റാർട്ടിക്ക കഴിഞ്ഞാൽ ലോകത്തെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയും ഏറ്റവും വലിയ ഉഷ്ണമരുഭൂമിയുമാണ് സഹാറ ആഫ്രിക്കൻ ഭൂഖണ്ഡത്തിന്റെ ഉത്തര ഭാഗത്ത് യൂറോപ്പിനോളം വലിപ്പത്തിൽ 9,000,000 ചതുരശ്ര കി.മീറ്ററുകളിലായി ഇത് വ്യാപിച്ച് കിടക്കുന്നു. കിഴക്ക് ചെങ്കടൽ, മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരങ്ങൾ മുതൽ പടിഞ്ഞാറ് അറ്റ്ലാന്റിക്ക് സമുദ്രം വരെ ഇത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നുണ്ട്. തെക്ക് വശത്ത് സാഹേൽ എന്ന അർദ്ധ-ഉഷ്ണമേഖലാ പുൽമേടുകൾ ആഫ്രിക്കയുടെ മറ്റ് ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്ന് സഹാറ മരുഭൂമിയെ വേർതിരിക്കുന്നു.

സഹാറയുടെ ചരിത്രം ഏതാണ്ട് 3 ദശലക്ഷം വർഷങ്ങൾക്ക് മുൻപ് ആരംഭിച്ചു എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു..^[1]സഹാറയിൽ കാണപ്പെടുന്ന ചില മണൽക്കുന്നുകൾക്ക് 180 മീറ്റർ വരെ ഉയരമുണ്ടാകാറുണ്ട്..^[2]

അറബയിൽ മരുഭൂമി എന്നർത്ഥം വരുന്ന "സഹാറാ" (സഹായം·വിവരണം )എന്നതിൽ നിന്നാണ്‌ പേരിന്റെ ഉൽഭവം.

അവലോകനം

കിഴക്ക് ചെങ്കടൽ, മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരങ്ങൾ മുതൽ പടിഞ്ഞാറ് അറ്റ്ലാന്റിക്ക് സമുദ്രം വരെയാണ് സഹാറയുടെ വ്യാപ്തി. വടക്കുവശത്ത് അറ്റ്ലസ് മലനിരകളും മെഡിറ്ററേനിയൻ സമുദ്രവുമാണ്. സുഡാൻ പ്രദേശവും നൈജർ നദീതടവുമാണ് തെക്കേ അതിരുകൾ. പടിഞ്ഞാറൻ സഹാറയാണ് അറ്റ്ലാന്റിക് തീരത്തോട് ചേർന്നുള്ള ഭാഗം. അഹഗ്ഗാർ മലനിരകൾ, ടിബെസ്റ്റി മലനിരകൾ, ഐർ മലനിരകൾ എന്നിവ മദ്ധ്യഭാഗത്ത് ഒരു പർവ്വതപ്രദേശവും പീഢഭൂമിയും തീർക്കുന്നു. ടെനേറെ മരുഭൂമി, ലിബിയൻ മരുഭൂമിഎന്നിവയാണ് മറ്റു പ്രദേശങ്ങൾ. എമി കൗസ്സി ആണ് ഈ പ്രദേശത്തെ ഏറ്റവും ഉയരമുള്ള കൊടുമുട്.ഛാഡിന്റെ വടക്കൻ പ്രദേശത്തുള്ള ഇതിന്റെ ഉയരം 3415 മീറ്ററാണ്.

ആഫ്രിക്കൻ ഭൂഘണ്ഡത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയാണ് സഹാറ. ഇതിന്റെ തെക്കൻ അതിർത്തിപ്രദേശത്ത് ഒരു നാടപോലെ ഊഷരമായ സാവന്ന പ്രദേശമുണ്ട്. ഇതിനെ സാഹെൽ എന്നാണ് വിളിക്കുന്നത്. സഹാറയുടെ ഭൂരിഭാഗം പ്രദേശങ്ങളും കല്ലുനിറഞ്ഞ ഹമാദ എന്ന സ്ഥലങ്ങളും; എർഗ് എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന പ്രദേശങ്ങളുമാണ്. മണലാരണ്യങ്ങൾ എന്നുവിളിക്കാവുന്ന മണൽ നിറഞ്ഞ പ്രദേശങ്ങൾ ചുരുക്കമാണ്.

കഴിഞ്ഞ ഹിമയുഗത്തിനു ശേഷം ആയിരക്കണക്കിനു വർഷങ്ങളായി ആൾക്കാർ ഈ മരുഭൂമിയുടെ അതിരുകളിൽ താമസിക്കുന്നുണ്ട്. ^[5] പണ്ടുകാലത്ത് സഹാറ മരുഭൂമിയിൽ ഇന്നത്തേക്കാൾ വളരെക്കൂടുതൽ ജലാംശമുണ്ടായിരുന്നു.മുതലകളെപ്പോലെയുള്ള ജീവികളുടെ 30,000-ലധികം പെട്രോഗ്ലിഫുകൾ ഇവിടെനിന്ന് ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്.  ദക്ഷിണപൂർവ്വഅൾജീരിയയിലെ തസ്സിലി നജ്ജെർ എന്ന പ്രദേശത്താണ് ഇതിൽ പകുതിയിലേറെയും ലഭിച്ചിട്ടുള്ളത്. ആഫ്രോവെനേറ്റർജോബൈറ, ഔറാനോസോറസ് എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ ധാരാളം ദിനോസറുകളുടെ ഫോസിലുകളും ഇവിടെനിന്ന് ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. സഹാറയിൽ നൈൽ നദീതടം, ചില മരുപ്പച്ചകൾ, ഒലീവുകൾ വളരുന്ന വടക്കുള്ള ഉയർന്ന പ്രദേശങ്ങൾ എന്നിവ ഒഴികെയുള്ള സ്ഥലങ്ങൾ ആധുനിക കാലത്ത് തീർത്തും വരണ്ടതായാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. ഉദ്ദേശം ബി.സി. 1600 മുതൽ ഈ പ്രദേശം വരണ്ട സ്ഥിതിയിൽ തന്നെയാണ്. ഭൂമിയുടെ അച്ചുതണ്ടിന്റെ ദിശയിൽ വ്യത്യാസമുണ്ടായതാണ് ഇവിടെ മഴ കുറയാനുള്ള കാരണം.  സഹാറയിലെ പ്രധാന വംശങ്ങൾ താഴെപ്പറയുന്നവയാണ്:

• വിവിധ ബെർബെർ വിഭാഗങ്ങൾ. ടുവാറെഗ് ഗോത്രങ്ങൾ ഇതിൽ പെടുന്നു.
• അറബിവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട ബെർബെർ വിഭാഗങ്ങൾ: ഹസ്സനിയ ഭാഷാഭേദം സംസാരിക്കുന്ന മൗറെ വിഭാഗം (മൂറുകൾ, സഹ്രാവികൾ എന്നും ഇവർ അറിയപ്പെടുന്നു. റെഗ്വിബാറ്റ്, സ്നാഗ എന്നിവയാണ് എടുത്തുപറയാവുന്ന ഗോത്രങ്ങൾ). ടൗബൗ, നുബിയക്കാർ, സഘാവ, കനൂരി, ഹൗസ,സോങ്ഹായി, ഫൂല/ഫുലാണി എന്നീ ജനവിഭാഗങ്ങലെയും ഈക്കൂട്ടത്തിൽ പെടുത്താം.

സഹാറയിലെ പ്രധാന പട്ടണങ്ങൾ താഴെപ്പറയുന്നവയാണ്:

• നൗവാഖ്ചോട്ട്, (മൗറിത്താനിയയുടെ തലസ്ഥാനം
• ടമാൻറാസറ്റ്സ്, ഔആർഗ്ല, ബെചാർ, ഹസ്സി മെസ്സൗദ്, [[Ghardaïa}ഘർഡേയ]], എൽ ഔവേദ് എന്നീ അൾജീരിയൻ പട്ടണങ്ങൾ
• മാലിയിലെ ടിമ്പക്ടു
• അഗാഡെസ് എന്ന നൈജറിലെ പട്ടണം
• ലിബിയയിലെ ഘാട്ട്
• ഛാഡിലെ ഫയാ ലാർജൗ

താര്‍ മരുഭൂമി (Thar Desert)

ഇന്ത്യന്‍ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിന്‍െറ വടക്കുപടിഞ്ഞാറന്‍ ഭാഗത്തു കിടക്കുന്ന വിശാലമായ വരണ്ട ഭൂമേഖലയാണ് താര്‍ മരുഭൂമി. ഇന്ത്യയില്‍ ആരവല്ലി പര്‍വത നിരകള്‍ക്ക് വടക്ക് പടിഞ്ഞാറ് മുതല്‍ പാകിസ്താനിലെ സിന്ധുനദീതടം വരെ ഇത് പരന്നുകിടക്കുന്നു. ഗ്രേറ്റ് ഇന്ത്യന്‍ മരുഭൂമി (Great Indian Desert) എന്നും ഈ മരുഭൂമി അറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ടു ലക്ഷം ച. കിലോമീറ്ററിലധികം വിസ്തൃതിയുള്ള ഈ മരുഭൂമി വിസ്തീര്‍ണത്തിന്‍െറ കാര്യത്തില്‍ ലോകത്തില്‍ 18ാം സ്ഥാനത്താണ്. ഇന്ത്യയില്‍ ആണവ പരീക്ഷണം നടക്കുന്ന പൊഖ്റാന്‍ താര്‍ മരുഭൂമിയിലാണ്. രാജസ്ഥാനിലാണ് ഈ മരുഭൂമിയുടെ നല്ലൊരു ഭാഗവും. ഇതിനു പുറമെ പഞ്ചാബ്, ഹരിയാന എന്നീ സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ തെക്കുഭാഗത്തേക്കും ഗുജറാത്തിന്‍െറ വടക്കുഭാഗത്തേക്കും പാകിസ്താനിലെ കിഴക്കന്‍ സിന്ധ് പ്രവിശ്യയിലേക്കും തെക്കുകിഴക്കന്‍ പഞ്ചാബ് പ്രവിശ്യയിലേക്കും വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നു. വേനല്‍ക്കാലത്ത് താര്‍ മരുഭൂമിയില്‍ വീശിയടിക്കുന്ന ചൂടുള്ള കാറ്റ് ലൂ (Loo) എന്നറിയപ്പെടുന്നു.
താര്‍ മരുഭൂമി വളരെ വരണ്ടതും പാറക്കല്ലുകളും വന്‍ മണല്‍ക്കൂനകളും നിറഞ്ഞതാണ്. ഇവിടെ രൂപം കൊള്ളുന്ന മണല്‍ക്കൂനകള്‍ക്ക് 150 മീറ്ററിലേറെ ഉയരമുണ്ടാകാറുണ്ട്. 25 സെ. മീറ്റര്‍ മഴ മാത്രമേ വര്‍ഷത്തില്‍ ഇവിടെ ലഭിക്കുന്നുള്ളൂ. തണുപ്പുകാലത്ത് 5-10 ഡിഗ്രി സെല്‍ഷ്യസ് മുതല്‍ വേനല്‍ക്കാലത്ത് 50 ഡിഗ്രി സെല്‍ഷ്യസ് വരെയാണ് ഇവിടത്തെ താപനില. വളരെ ചെറിയ രീതിയിലുള്ള കൃഷി മാത്രമേ ഈ മേഖലയില്‍ സാധ്യമാകുകയുള്ളൂ. അല്പം നനവുള്ള പ്രദേശങ്ങളില്‍ ബജ്ര പോലുള്ള ഉണക്കധാന്യങ്ങള്‍ കൃഷി ചെയ്യുന്നു.

ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഭാഗത്തു കിടക്കുന്ന വിശാലമായ വരണ്ട ഭൂമേഖലയാണ്‌ ഥാർ മരുഭൂമി (ഉർദു: صحرائے تھر , ഹിന്ദി: थार मरुस्थल). ഗ്രേറ്റ് ഇന്ത്യൻ ഡിസർട്ട് എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. രണ്ടു ലക്ഷം ചതുരശ്രകിലോമീറ്ററിലധികം വിസ്തൃതിയുള്ള^[1] ഈ മരുഭൂമി വിസ്തീർണ്ണത്തിന്റെ കാര്യത്തിൽ ലോകത്തിൽ 18-ആം സ്ഥാനത്താണ്‌. ഇതിന്റെ ഭൂരിഭാഗവും ഇന്ത്യയിലെ സംസ്ഥാനമായ രാജസ്ഥാനിലാണ്‌. ഇതിനു പുറമേപഞ്ചാബ്, ഹരിയാണ എന്നീ സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ തെക്കുഭാഗത്തേക്കും ഗുജറാത്തിന്റെ വടക്കുഭാ‍ഗത്തേക്കുംപാകിസ്താനിലെ കിഴക്കൻ സിന്ധ് പ്രവിശ്യയിലേക്കും, തെക്കുകിഴക്കൻ പഞ്ചാബ് പ്രവിശ്യയിലേക്കും വ്യാപിച്ചു കിടക്കുന്നു.

വടക്കുപടിഞ്ഞാറു ഭാഗത്ത് സത്‌ലജ് നദിയും, കിഴക്കുവശത്ത് ആരവല്ലി മലനിരകളും, തെക്കുഭാഗത്ത് റാൻ ഓഫ് കച്ചും, പടിഞ്ഞാറുഭാഗത്ത് സിന്ധു നദിയുമാണ്‌ ഥാർ മരുഭൂമിയുടെ അതിർത്തികൾ.

ഥാർ മരുഭൂമി വളരെ വരണ്ടതും പാറക്കല്ലുകളും വൻ മണൽക്കൂനകളും നിറഞ്ഞതാണ്‌. ഇവിടെ രൂപം കൊള്ളുന്ന മണൽക്കൂനകൾക്ക് 150 മീറ്ററിലേറെ ഉയരമുണ്ടാകാറുണ്ട്. 25 സെന്റീമീറ്റർ മഴ മാത്രമേ വർഷത്തിൽ ഇവിടെ ലഭിക്കുന്നുള്ളൂ^[2]‌. തണുപ്പുകാലത്ത് 5-10 °C മുതൽ വേനൽക്കാലത്ത് 50 °C വരെയാണ്‌ ഇവിടത്തെ താപനില^[1].

വളരെ ചെറിയ രീതിയിലുള്ള കൃഷി മാത്രമേ ഈ മേഖലയിൽ സാധ്യമാകുകയുള്ളൂ. അല്പം നനവുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ ബജ്ര പോലുള്ള ഉണക്കധാന്യങ്ങൾ കൃഷി ചെയ്യുന്നു. ഇതിനു പുറമേ മിക്ക കർഷകരും ആടുമേയ്ക്കലിനേയും ഒരു പ്രധാന വരുമാനമാർഗ്ഗമാക്കുന്നു

ഈ പ്രദേശത്തെ ഒരു പ്രധാനപ്പെട്ട ഉല്പ്പന്നമാണ്‌ പച്‌ഭദ്ര തടാകത്തിൽ നിന്നുള്ള ഉപ്പ്. റാൻ ഓഫ് കച്ച്-ൽ നിന്നും കാറ്റ് വഴിയാണ്‌ ഉപ്പ് ഇവിടേക്കെത്തുന്നതെന്നാണ്‌ കരുതപ്പെടുന്നത്. ഈ ഉപ്പ് കടത്തുന്നതിന്‌ ഒരു റെയിൽവേയും ഇവിടെയുണ്ട്. ഥാർ മരുഭൂമിയിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട പട്ടണങ്ങൾജോധ്പൂരും ബിക്കാനെറുമാണ്‌. ഒട്ടകം ഇവിടങ്ങളിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു വാഹനമാണ്‌

ഗ്രേറ്റ് വിക്ടോറിയ

തെക്ക് പടിഞ്ഞാറന്‍ ആസ്ട്രേലിയയില്‍ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നതാണ് ഗ്രേറ്റ് വിക്ടോറിയ മരുഭൂമി. 6,47,000 ച. കിലോമീറ്ററാണ് ഈ മരുഭൂമിയുടെ വിസ്തീര്‍ണം. ഈ മരുഭൂമിയിലെ മണല്‍ത്തിട്ടകള്‍ക്ക് നിരന്തരം സ്ഥാനചലനം സംഭവിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു.

കലഹാരി മരുഭൂമി (Kalahari Desert)

ആഫ്രിക്കയുടെ തെക്കുഭാഗത്ത് വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നതാണ് കലഹാരി മരുഭൂമി. ഒമ്പത് ലക്ഷം ച. കിലോമീറ്ററാണ് ഇതിന്‍െറ വിസ്തീര്‍ണം. ചുവന്ന നിറത്തിലുള്ള മണലും മണല്‍ത്തിട്ടകളുംകൊണ്ട് നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നതാണ് ഈ മരുഭൂമി. ഉണങ്ങിയ പുല്‍മേടുകളും ഉയരം കുറഞ്ഞ അക്കേഷ്യ ഇനത്തില്‍പ്പെട്ട സസ്യങ്ങളും നിരവധി ജന്തുവര്‍ഗങ്ങളും ഇവിടെയുണ്ട്.

നമീബ് മരുഭൂമി (Namib Desert)

അറ്റ്ലാന്‍റിക് സമുദ്രത്തിന്‍െറ തീരത്ത് വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നതാണ് നമീബ് മരുഭൂമി. ചരല്‍ക്കല്ലുകളും മണലും നിറഞ്ഞതാണ് ഈ മരുഭൂമി.

മൊജാവി മരുഭൂമി (Mojave Desert)

വടക്കേ അമേരിക്കയിലെ ഏറ്റവും ചെറിയ മരുഭൂമിയാണിത്. 64750 ച. കിലോമീറ്ററാണ് ഇതിന്‍െറ വിസ്തൃതി. അമേരിക്കയില്‍ കാലിഫോര്‍ണിയയുടെ വടക്കുകിഴക്ക് ഭാഗത്ത് സീറ നെവാദക്കും കൊളറാഡോ നദിക്കും മധ്യേയാണ് ഇതിന്‍െറ സ്ഥാനം. ബോറോണ്‍ മൂലകത്തിന്‍െറ ലോകത്തിലെ പ്രധാന ഉറവിടങ്ങളിലൊന്നാണ് ഈ മരുഭൂമിയിലെ വരണ്ട തടാകതടങ്ങള്‍ (lakebeds).

ഗോബി മരുഭൂമി

ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയാണ് ഗോബി. 13 ലക്ഷം ചതുരശ്ര കി.മീ വിസ്തീര്‍ണമുള്ള ഈ മരുഭൂമി വലുപ്പത്തില്‍ ലോകത്തിലെ നാലാമത്തേതാണ്. ചൈനയുടെ വടക്ക്, വടക്ക്-പടിഞ്ഞാറ്, മംഗോളിയയുടെ തെക്ക് ഭാഗം എന്നിവിടങ്ങളിലായി ഇത് വ്യാപിച്ച് കിടക്കുന്നു.  
തെക്ക്-പടിഞ്ഞാറ് മുതല്‍ വടക്ക്-കിഴക്ക് വരെ 1610 കി. മീറ്ററും വടക്ക് മുതല്‍ തെക്ക് വരെ 800 കി. മീറ്ററും ആണ് ഇതിന്‍െറ വലുപ്പം. ഗോബി മരുഭൂമിയുടെ ഭൂരിഭാഗവും മണല്‍ നിറഞ്ഞതല്ല. ചരല്‍, ഉരുളന്‍ കല്ലുകള്‍ എന്നിവയും ഇവിടെ കാണാം. ഗോബിയിലെ വടക്ക്-പടിഞ്ഞാറുള്ള നെമെഗ്ത് മേഖല അവിടെനിന്ന് ലഭിച്ച പുരാതന ഫോസിലുകള്‍ കൊണ്ട് പ്രസിദ്ധമാണ്. ആദ്യകാലത്തെ സസ്തനികള്‍, ദിനോസറുകളുടെ മുട്ടകള്‍ കൂടാതെ 1,00,000 വര്‍ഷം മുമ്പ് വരെയുള്ള ശിലാരൂപങ്ങള്‍ എന്നിവ ഇവിടെ നിന്ന് ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്.
താരതമ്യേന ശീതമരുഭൂമിയാണ് ഗോബി, അത്കൊണ്ട് തന്നെ ജലം ഘനീഭവിക്കുകയും മണല്‍ക്കുന്നുകളില്‍ മഞ്ഞ് കാണപ്പെടുകയും ചെയ്യാറുണ്ട്. പ്രതിവര്‍ഷം ശരാശരി 194 മില്ലിമീറ്റര്‍ മഴയാണ് ഗോബി മരുഭൂമിയില്‍ പെയ്യുന്നത്.

ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയാണ് ഗോബി (മംഗോളിയൻ: Говь, ഗോവി അല്ലെങ്കിൽ ഗോവ്, "ചരൽ പ്രദേശം"; ചൈനീസ്: 戈壁(沙漠) Gēbì (Shāmò)). ചൈനയുടെ വടക്ക്, വടക്ക്-പടിഞ്ഞാറ്, മംഗോളിയയുടെ തെക്ക് ഭാഗം എന്നീഭാഗങ്ങളിലായി ഇത് വ്യാപിച്ച് കിടക്കുന്നു. വടക്ക് മംഗോളിയയിൽ അൾതായ് പർവ്വതനിരകൾ പുൽമേടുകൾ സ്റ്റെപ്പികൾ എന്നിവയും തെക്ക്-വടക്ക് തിബത്തും വടക്കൻ ചൈന ഫലകം തെക്ക്-കിഴക്കും സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായും കാലാവസ്ഥയിലെ വ്യത്യസ്തതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ആവാസപരമായും നിരവധി മേഖലകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതാണ് ഗോബി. ഇത് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ നാലാമത്തെ മരുഭൂമിയാണ്.

ഭൂമിശാസ്ത്രം

തെക്ക്-പടിഞ്ഞാറ് മുതൽ വടക്ക്-കിഴക്ക് വരെ 1,610 കി.മീറ്ററും (1,000 മൈൽ) വടക്ക് മുതൽ തെക്ക് വരെ 800 കി.മീറ്ററും (497 മൈൽ) ആണ്‌ ഇതിന്റെ വലിപ്പം. പടിഞ്ഞാറ് വീതികൂടുതലുണ്ട്. 1,295,000 ചതുരശ്ര കി.മീ ആണ് ഇതിന്റെ വിസ്തീർണ്ണം, അതായത് ലോകത്തിലെ നാലമത്തേതും ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും വലുതും. ഗോബി മരുഭൂമിയുടെ ഭൂരിഭാഗവും മണൽനിറഞ്ഞതല്ല പകരം ചരൽ, ഉരുളൻ കല്ലുകൾ തുടങ്ങിയവയാണ്.

ഇതിന്‌ നിരവധി ചൈനീസ് നാമങ്ങളുണ്ട്, 沙漠 (ഷാമോ, മരുഭൂമികളെ പൊതുവായി സൂചിപ്പിക്കുന്നത്), 瀚海 (ഹാൻഹായി, അറ്റമില്ലാത്ത കടൽ) എന്നിവ അതിൽപ്പെടുന്നു. കുറച്ചുകൂടി വിശാലമായ അർത്ഥത്തിൽ ഇത് നീണ്ട മരുഭൂമിയും പാമിറിന്റെ കീഴ്ഭാഗം (77°) മുതൽ മഞ്ചൂരിയയുടെ അതിർത്തയിൽ കിങൻ പർവ്വതനിരകൾ (116°-118°) വരെയും; വടക്ക് അൾതായ്, സായൻ, യബ്ലോനോവി തുടങ്ങിയ പർവ്വതങ്ങളുടെ താഴ്ഭാഗത്തിലെ ഉയരംകുറഞ്ഞ കുന്നുകൾ മുതൽ കുൻലുൻ ഷാൻ, അൽതൻ ഷാൻ, ക്വിലിയൻ ഷാൻ തുടങ്ങിയവ വരെയും ഉള്ള അർദ്ധ-മരുഭൂമേഖലകളും ഇതിൽ പെടുന്നു.

സോങ്ങുവാ, ലിയാഓ-ഹോ എന്നീ നദികളുടെ ഉപരിഭാഗങ്ങൾക്കിടയിലുള്ള കിങ്ങൻ നിരകളുടെ കിഴക്കുള്ള വിശാലമായ പ്രദേശങ്ങൾ പരമ്പരാഗതമായി ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടതാണെന്ന് കരുതിപോരുന്നു. മറ്റൊരുരീതിയിൽ ഭൂമിശാസ്ത്രകാരന്മാരും ആവാസമേഖലാ ഗവേഷകരും മുകളിൽ വിവരിച്ച പടിഞ്ഞാറൻ മേഖല തകെലമഗൻ എന്ന് മറ്റൊരു മരുഭൂമിയായിട്ടാണ്‌ കണക്കാക്കുന്നത്.

ഗോബിയിലെ വടക്ക്-പടിഞ്ഞാറുള്ള നെമെഗ്ത് മേഖല അവിടെ നിന്നും ലഭിച്ച പുരാതന ഫോസിലുകൾ കൊണ്ട് പ്രസിദ്ധമാണ്. ആദ്യകാലത്തെസസ്തനികൾ, ദിനോസറുകളുടെ മുട്ടകൾ കൂടാതെ 100,000 വർഷം മുൻപ് വരെയുള്ള ശിലാരൂപങ്ങൾ എന്നിവ ഇവിടെ നിന്ന് ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്.

കാലാവസ്ഥ

.താരതമ്യേന ശീതമരുഭൂമിയാണ് ഗോബി, അത്കൊണ്ട് തന്നെ ജലം ഘനീഭവിക്കുകയും മണൽക്കുന്നുകളിൽ മഞ്ഞ് കാണപ്പെടുകയും ചെയ്യാറുണ്ട്. കൂറേക്കൂടി വടക്ക് വശത്ത് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു എനത് കൂടാതെ സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്ന് 910-1,520 മീറ്റർ ഉയരത്തിലുള്ള കിടപ്പ് ഇതിന്റെ തണുത്ത കാലാവസ്ഥയ്ക്ക് ആക്കം കൂട്ടുന്നു. പ്രതിവർഷം ശരാശരി 194 മില്ലിമീറ്റർ (7.6 ഇഞ്ച്) മഴയാണ് ഗോബി മരുഭൂമിയിൽ പെയ്യുന്നത്. ശൈത്യകാലത്ത് സൈബീരിയൻ സ്റ്റെപ്പികളിൽ നിന്ന് കാറ്റിനോടൊപ്പം വരുന്ന മഞ്ഞും ഇവിടെയുള്ള ജാലസാന്നിധ്യത്തിന് കാരണമാകുന്നുണ്. ഇത്തരം കാറ്റുകൾ ഊഷ്മാവ് ശൈത്യകാലത്ത് –40° സെൽഷ്യസ് (-40° ഫാരൻഹീറ്റ്) മുതൽ വേനൽകാലത്ത് +40° സെൽഷ്യസ് (104° ഫാരൻഹീറ്റ്) വരെയുള്ള വലിയ വ്യതിയാനത്തിന്‌ ഹേതുവായിതീരുന്നു.

കാലവസ്ഥ (1911 പ്രകാരം)

വളരെ കഠിനമായ കാലാവസ്ഥയാണ് ഗോബിയിലേത്. വർഷത്തോതനുസരിച്ച് മാത്രമല്ല 24 മണിക്കൂറുകൾക്കുള്ളിൽ തന്നെ താപനിലയിൽ വലിയ വ്യതിയാനം കാണാൻസാധിക്കുന്നു.

മംഗോളിയയുടെ തെക്കഭാഗത്ത് വരെ താപനില -32.8 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസ് ആയി താഴാറുണ്ട്, ജൂലൈയിൽ ആൽക്സയിൽ 37 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസ് വരെ ഉയരുകയും ചെയ്യുന്നു.

ശൈത്യകാലത്തെ ശാരാശരി താഴ്ന്ന ഊഷ്മാവ് -40 ° സെൽഷ്യസ് (-40 ° ഫാരൻഹീറ്റ്) ഉഷ്ണകാലത്തേത് പരമാവധി 50 ° സെൽഷ്യസ് (112 °ഫാര്ന്‌ഹീറ്റ്) ആണ്. വർഷപാതം കൂടുതലും ഉഷണകാലത്താണ്‌ ലഭിക്കുന്നത്.

ഗോബിയുടെ തെക്ക്-കിഴക്കൻ ഭാഗങ്ങളിൽ തെക്ക്-കിഴക്കൻ മൺസൂൺ എത്തിപ്പെടാറുണ്ടെങ്കിലും പൊതുവായി ഈ മേഖലയിലെ കാലവസ്ഥ വളരെയധികം വരണ്ടതാണ്, പ്രതേകിച്ച് ശൈത്യകാലം. അതിനാൽ തന്നെ ജനുവരിയുടേയും ഉഷ്ണകാലത്തെയും ആദ്യഘട്ടങ്ങളിൽ ശക്തിയേറിയ തണുത്ത മണൽകാറ്റും മഞ്ഞ്കാറ്റും അടിച്ചുവീശുന്നു.

മരുഭൂമിവൽക്കരണം

ആപൽക്കരമായ രീതിയിൽ ഗോബി മരുഭൂമി വികസിച്ചുക്കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്‌. ഇതിനെ മരുഭൂമിവൽക്കരണം എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഈ പ്രതിഭാസം ദക്ഷിണഭാഗത്തേക്ക് ചൈനയുടെ ഉള്ളിലേക്ക് വേഗത്തിലാണ്‌. ഒരുക്കാലത്ത് ചൈനയിൽ അപൂർവ്വമായിരുന്ന പൊടിക്കാറ്റ് കാണപ്പെടുന്നതും ചൈനയുടെ കാർഷിക സമ്പത്‌വ്യവസ്ഥയ്ക്ക് കനത്ത ആഘാതം വരുത്തുന്നുണ്ട്

ഗോബി മരുഭൂമിയുടെ ഈ വികസനത്തിന്റെ പ്രധാന കാരണം മനുഷ്യന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളാണ്‌. വനനശീകരണം, സസ്യസ്രോതസ്സുകളുടെ അമിതമായ ഉപയോഗം, ജലസ്രോതസ്സുകളുടെ നശീകരണം, ആഗോളതാപനം എന്നിവ ഇതിന്റെ മുഖ്യകാരണങ്ങളാണ്‌. മരുഭൂമിയുടെ വികസനം തടയുന്നതിന്‌ വേണ്ടി നിരവധി നടപടികൾ ചൈന കൈക്കൊള്ളുന്നുണ്ട്, ഇത് ചെറിയ അളവിൽ വിജയിക്കുന്നുമുണ്ട്, പക്ഷെ ഈ നടപടികൾ വലിയ അളവിൽ പ്രയോജനം ചെയ്യുന്നില്ല. ഇപ്പോഴത്തെ പ്രധാന നടപടി ചൈനയിലെ വന്മതിലിനോട് ചേർന്ന് വൃക്ഷങ്ങൾ നട്ടുപിടിപ്പിക്കുക എന്നതാണ്‌, അതുവഴി മരുഭൂമിയുടെ പിന്നീടുള്ള വികസനം തടയാമെന്നും കണക്ക്കൂട്ടുന്നു.

ആവാസമേഖലകൾ

ഗോബി മരുഭൂമിയെ വിശാലമായ അർത്ഥത്തിൽ പ്രധാനമായും അഞ്ച് വ്യത്യസ്ത ആവാസമേഖലകളാക്കി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു.

കിഴക്കൻ ഗോബി മരുഭൂമി സ്റ്റെപ്പി

ആവാസമേഖലകളിൽ ഏറ്റവും കിഴക്ക് വശത്തുള്ളതാണ്‌ ഇത്. 281, 800 ചതുരശ്ര കി.മീ (108,804 ചതുരശ്ര മൈൽ) വിസ്തൃതിയുണ്ട് ഇതിന്‌.

കരാ കം മരുഭൂമി (Kara Kum Desert)

തുര്‍ക്മെനിസ്താന്‍െറ ഏറക്കുറെ എല്ലാ പ്രദേശങ്ങളും ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നതാണ് കരാ കം മരുഭൂമി. മൂന്നര ലക്ഷം ച. കിലോമീറ്ററാണ് ഇതിന്‍െറ വിസ്തീര്‍ണം. അമുദര്യ നദിയില്‍നിന്നുള്ള മണല്‍ നിക്ഷേപത്തില്‍നിന്നാണ് കരാ കം മരുഭൂമിയുടെ ഏറിയ പങ്കും രൂപംകൊണ്ടത്.

ഗ്രേറ്റ് ബേസിന്‍ (Great Basin)

അമേരിക്കയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയാണ്് ഗ്രേറ്റ് ബേസിന്‍ മരുഭൂമി. അമേരിക്കയുടെ പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന ഈ മരുഭൂമിക്ക് 4,92,000 ച. കിലോമീറ്ററാണ് വിസ്തീര്‍ണം.

അറ്റക്കാമ മരുഭൂമി (Atacama)

ചിലിയുടെ വടക്കും പെറുവിന്‍െറ തെക്കുഭാഗത്തുമായി വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നതാണ് അറ്റക്കാമ മരുഭൂമി. പടിഞ്ഞാറ് പസഫിക് സമുദ്രവും കിഴക്ക് ആന്‍ഡീസ് പര്‍വത നിരകളുമാണുള്ളത്. പ്രകൃതിജന്യ സോഡിയം നൈട്രേറ്റിന്‍െറ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ഉറവിടമാണ് അറ്റക്കാമ.

സൊണോറന്‍ മരുഭൂമി (Sonoran Desert)

3,11,000 ച.  കിലോമീറ്റര്‍ വിസ്തീര്‍ണമുള്ള സൊണോറന്‍ മരുഭൂമി കാലിഫോര്‍ണിയയുടെ തെക്കുകിഴക്കു ഭാഗത്തും അരിസോണയുടെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്തുമായി വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നു.

പറ്റഗോണിയ മരുഭൂമി (Patagonia Desert)

അര്‍ജന്‍റീനയിലെ ഏറ്റവും വലിയ മരുഭൂമിയാണ്  പറ്റഗോണിയ മരുഭൂമി. 6,73,000 ച. കിലോമീറ്ററാണ് ഇതിന്‍െറ വിസ്തീര്‍ണം. ലോകത്തിലെ ഏഴാമത്തെ വലിയ മരുഭൂമിയാണിത്.

അറേബ്യന്‍ മരുഭൂമി

തെക്കുപടിഞ്ഞാറന്‍ ഏഷ്യയില്‍ അറേബ്യന്‍ അര്‍ധദ്വീപ് മുഴുവന്‍ വ്യാപിച്ച് കിടക്കുന്നതാണ് അറേബ്യന്‍ മരുഭൂമി. 23.3 ലക്ഷം ചതുരശ്ര കി. മീറ്ററാണ് ഈ മരുഭൂമിയുടെ വിസ്തീര്‍ണം. വടക്ക് സിറിയന്‍ മരുഭൂമി, കിഴക്ക് പേര്‍ഷ്യന്‍ ഗള്‍ഫ് ഓഫ് ഒമാന്‍, അറബിക്കടല്‍ എന്നിവയാണ് അതിര്‍ത്തികള്‍. സൗദി അറേബ്യയിലാണ് ഈ മരുഭൂമിയുടെ വലിയൊരു ഭാഗം. ജോര്‍ഡന്‍, ഇറാഖ്, കുവൈത്ത്, ഖത്തര്‍, യു.എ.ഇ, ഒമാന്‍, യമന്‍ എന്നീ രാജ്യങ്ങള്‍ ഈ മരുഭൂമിയില്‍ പെടുന്നവയാണ്.

നെഗേവ് മരുഭൂമി (Negev Desert)

ഇസ്രായേലിന്‍െറ തെക്കുഭാഗത്ത് പരന്നുകിടക്കുന്നതാണ് നെഗേവ് മരുഭൂമി. 13,000 ചതുരശ്രകിലോമീറ്റര്‍ വിസ്തീര്‍ണമുള്ള നെഗേവില്‍ ഇസ്രായേലിന്‍െറ കരഭൂമിയില്‍ പകുതിയിലേറെയും ഉള്‍പ്പെടുന്നു. പാറകള്‍ നിറഞ്ഞ മരുഭൂമിയാണ് ഇത്. ബേര്‍ഷിബ നഗരം ഈ മരുഭൂമിയിലാണ്.